PIŠE: Saša Bižić
Dok Vašington i Moskva vode planetarnu debatu o tome ko (ni)je kome namjestio predsjedničke izbore manipulacijama u digitalnoj sferi, političare u Republici Srpskoj ne muče takvi problemi.
Naravno, nije baš da ih je tehnološka revolucija u proteklim decenijama potpuno zaobišla i da maksimalno ignorišu globalna iskustva kada je riječ o (zlo)upotrebi interneta i društvenih mreža u predizbornim i drugim stranačkim kampanjama. Međutim, prioriteti su i dalje jasni – od partijskih aktivista se, prije svega, očekuje da revnosno primjenjuju staru dobru metodu poznatu pod kolokvijalnim nazivom “od vrata do vrata”.
Što se tiče populacije koja značajan dio vremena provodi sa pogledom usmjerenim u računar ili mobini telefon, u rezonima ovdašnjih političkih stratega dominira princip: “Ako nešto napravimo u tom domenu, sjajno. Ukoliko rezultati izostanu, ništa strašno”.
Borislav Vukojević, magistar i viši asistent na Fakultetu političkih nauka u Banjaluci, smatra da se ipak mogu registrovati određeni pozitivni pomaci u odnosu na raniji period.
– Ove godine je situacija nešto bolja, jer su stranke i kod nas shvatile da moraju biti prisutne na društvenim mrežama. Međutim, kada je u pitanju kvalitet, tu su ogromne razlike: od profesionalnih profila poput Igora Radojičića, do amaterskih, koji nemaju svijest o planskom nastupu – kaže Vukojević za SrpskaCafe.
Prema njegovoj procjeni, problem sa online nastupom, generalno, jeste to što rijetko koja partija hoće da unajmi profesionalne eksperte, nego to radi administracija stranke.
– To je loše, jer komunikacija sa različitim javnostima ne treba uvijek biti isključivo propaganda, nego i informisanje javnosti – ističe Vukojević.
Kao pozitivan primjer, naš sagovornik izdvaja Draška Stanivukovića, odbornika PDP-a u Skupštini grada Banjaluka.
– Svojim nastupom on ima tačno segmentiranu publiku: mladi od 17 do 25 godina. Zbog toga se starijim učini da je to prazna priča, ali mladi kojima su te poruke usmjerene i te kako mogu da se pronađu u video porukama i obraćanjima – zaključuje Vukojević.
Kao suprotan, negativan primjer, on je označio sve profile “koji objavljuju samo lične stvari iz života, bez ikakvog konkretnog plana uticaja na ciljne javnosti.”
Osim individualnih profila vodećih stranačkih ličnosti na Fejsbuku i njihovih naloga na Tviteru, naravno, i dalje nisu bez značaja klasične internet stranice. U tom fahu, što je logično i očekivano, u najsolidnijem izdanju predstavljene su najsnažnije partije vlasti i opozicije, SNSD i SDS. Njihovi timovi gotovo svakodnevno ažuriraju sadržaj tih sajtova i relativno redovno prenose izjave, saopštenja ili vijesti o aktivnostima funkcionera i odbora.
Ažuriraju, ali prekasno
Međutim, posmatrači dešavanja u ovoj oblasti znaju da je trebalo da prođe mnogo vremena da se i unutar ove dvije stranke shvati da je brzina imperativ. Odnosno, da je postalo nedopustivo da se izvjesni tekst ili fotografija na stranicama pojave, recimo, sa danom distance, što je beznadežno zakašnjenje u vremenu kada se kao takav gaf tretira i hronološki razmak od nekoliko sati, pa čak i minuta.
Što se tiče stranačkih naloga na Tviteru, sterilnost uzima danak, jer su uglavnom svedenina foto-galerije sa raznih skupova ili na “putokaze”. Ovi “linkovi” konzumente informacija usmjeravaju na sadržaje koji su ranije objavljeni, samo na drugim internet adresama. Pri tome, očito nikome ne pada na pamet da u posao komunikacije sa potencijalnim simpatizerima i ostalim zainteresovanim na Tviteru uključi i jednu ili više osoba sa autonomijom da objavljuju tvitove bez konsultacija unutar glomaznih i sporih partijskih hijerarhija. Dakle, u situacijama kada su poželjna duhovita, po mogućnosti inteligentna i prvenstveno brza reagovanja na određene događaje.
Pošto se sve “kotrlja” i bez toga, nije na odmet obratiti pažnju na matematičke, egzaktne pokazatelje ovakvog funkcionisanja. Oni nisu presudni, ali su simptomatični. “Semafor” pokazuje da SNSD u vrijeme nastajanja ovog teksta ima 3 579 “followera” ili “sljedbenika”, a SDS 755. Zlobnici bi rekli da je takva razlika i u aktuelnim rejtinzima, mada glavna opoziciona partija bolje stoji sa “lajkovima” odnosno “sviđanjima” Tviter sadržaja, jer tu SDS vodi sa 218:147 u odnosu na SNSD.
Satiričari bolje kotiraju nego političari
Mada, koliko su oba broja skromna, pokazuje podatak da bloger pod pseudonimom “Kuruzovina”, veoma prepoznatljiv na internet sceni RS po satiričnim objavama i fotomontažama, čijem su efektnom humoru izložena oba bloka u Srpskoj, na Tviteru ima čak 11 500 lajkova. Obe vodeće partije iz Srpske bolje su pozicionirane na Fejsbuku, tradicionalnijoj društvenoj mreži, još uvijek snažnije prisutnoj na ovom prostoru, gdje SNSD ima 22 216 sviđanja, a SDS 18 056. Ipak, ako se zna da uveliko stasava Instagram-generacija, kojoj su obe varijante prevaziđene, pitanje je koliki je rok trajanja takve identifikacije.
Od ostalih stranaka u RS, zanimljivo je da je PDP za nijansu bolje pozicioniran od SDS-a na Tviteru, sa 785 “sljedbenika”, ali značajno zaostaje na FB, sa 5 840 sviđanja. Osim toga, imaju sajt opterećen tzv. spamom, odnosno neželjenim reklamama koje ometaju potencijalne radoznalce u čitanju. DNS već kaska u svakom smislu, pa je pregled njihove internet stranice veoma spor, FB profili prepušteni regionalnoj i lokalnoj inicijativi, a Tviter misaona imenica. Socijalisti imaju prilično stereotipan, rutinski pripremljen sajt, ali se na FB trude, što potvrđuje nešto više od 2 000 lajkova stranice, dok se na Tviteru kreću u statističkim okvirima SDS-a i PDP-a. NDP čak i prestiže ove tri partije na Tviteru, ima vizuelno efektnu standardnu internet stranicu, mada su na Fejsbuku, bar u aktuelnom periodu, kao stranka nedostupni.
Interesantno je da u Srpskoj još nije u naročitoj mjeri zaživio fenomen botova, odnosno osoba koje su plaćene da na društvenim mrežama hvale jedne, a kritikuju druge političare. S druge strane, u Srbiji, koja informatički sigurno nije osjetno iznad BiH, pod vlašću Aleksandra Vučića botovi su već ušli u opštenacionalni humor, kroz karikiranje likova koji brane “gospodara” na internetu za “sendvič i sok”. Bez gotovine u opticaju, što naravno odavno nije tačno. Iako jeste istina da ih u Srbiji već ima dovoljno da se mogu tretirati kao svojevrsna privredna grana, imajući u vidu broj nimalo spontanih i “naprednjački” veoma obojenih komentara na forumima najčitanijih beogradskih portala.
Do medija preko društvenih mreža
S druge strane, u RS i BiH nema previše takvih, a pogotovo ne tzv. programerskih botova, koji za poslodavce iz političke sfere prikupljaju brojne podatke o internet korisnicima, na osnovu čega oni mogu da kreiraju svoje javne nastupe. Ovaj kompleksniji fenomen u svijetu je kulminirao kroz aferu s “Kembridž analitikom”, čija je baza u Londonu. Ali, na domaćem terenu čitava priča je na znatno trivijalnijem nivou, što potvrđuju i stručnjaci.
Profesor na Odsjeku komunikologije na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Sarajevu Lejla Turčilo kaže da se političke stranke i kandidati primarno služe društvenim mrežama kako bi dospjeli u najuticajnije klasične medije.
– Internet dođe kao prečica do medija. Kandidati i stranke pažljivo biraju kada će njihove propagandne poruke biti objavljene. Uglavnom je to nedeljom popodne, kada se zna da klasični mediji nemaju nekog posebnog sadržaja i da će tada dospjeti u vijesti na televiziji, radiju ili u štampi – navela je Lejla Turčilo.
U pojedinim državama u Evropi, od Švajcarske do Estonije, glasački proces, a ne samo predizborni, postaje većinski digitalizovan. Birači ne moraju da čekaju u redovima, već se izjašnjavaju klikom na odgovarajućim platformama. Za to vrijeme, u RS i BiH, dometi političkog upliva na internetu ostaju u generacijskim koordinatama, pa na objave već pomenutog Draška Stanivukovića, ali i Adama Šukala ili Stefana Blagića, uglavnom reaguju njihovi vršnjaci.
Kojih nije malo, ali ih je očigledno nedovoljno da bi u planovima stranačkih lidera bili tretirani kao alternativa šatorima i sličnim, nimalo virtuelnim destinacijama. Kampanja usmjerena prema računarima i telefonima za partijske šefove je i dalje suviše apstraktna i hladna, za razliku od ovdašnjih “vigvama”, ispod kojih je samo pivo “smrzlo”, a jagnjetina, pjesma i govor kandidata – vreli.
Kvantitet nije kvalitet
Osim pasivnosti, kada je riječ o odnosu stranaka prema društvenim mrežama i internetu, postoji i druga krajnost – agresivan i napadan nastup.
Pošto za većinu ovdašnjih političara kampanja traje samo mjesec dana prije izbora, a ne četiri godine, u kompletnom periodu između dva mandata, takav gard zna da bude posebno ubitačan svakog septembra u parnim godinama.
– Uoči posljednjih lokalnih izbora, dobio sam zahtjev za prijateljstvo na FB od jedne od vodećih kandidatkinja vladajuće stranke. Inače ne odbijam nikoga, osim ako nisu u pitanju očito lažni profili koji često šire viruse. Dakle, prihvatio sam je, a onda je ona ili neko ko za nju radi taj vid kampanje iste sekunde lajkovao sve sadržaje na početku mog profila, čineći to i na potpuno neprimjerenim i besmislenim mjestima. Znači, ta osoba nije ni pogedala objave. Tolika površnost i pohlepa za glasovima je istovremeno i iritantna i smiješna. U svakom slučaju, postignut je kontraefekat – objašnjava jedan Banjalučanin, koji je želio da ostane anoniman.
(srpskacafe.com)
