PIŠE: Saša Bižić
Jeste, Beograd je samo lokalna zajednica, a Srpska je Republika. Kome može da padne na pamet da poredi nespojivo, kada je rashodovani politički veteran iz matice Vuk Drašković davno upozorio da se ne smiju miješati babe i žabe, i to na živopisnom engleskom jeziku, pred kamerom CNN-a: „Don’t mix grandmothers and frogs“. Ipak, statistika ide u prilog glavnom gradu Srbije i čini ga više nego relevantnim faktorom za komparaciju sa Srpskom, jer ima 1.606.931 registrovanih birača, dok u RS i njenoj dijaspori, prema podacima s kraja 2017. godine, živi 1.125.936 stanovnika s pravom glasa.
Mentalitetske razlike među običnim smrtnicima, naravno, i dalje postoje, ali nisu toliko izražene kao u nekim ranijim, predratnim decenijama. Tačno je da dobrom dijelu Srba sa ove strane Drine ne prija arogancija „kruga dvojke“. Međutim, ta dimenzija Beograda sve više odlazi u domen mitova i legendi, jer je, prema nizu pokazatelja, Barajevo danas znatno reprezentativniji uzorak ukupne beogradske populacije od Vračara. A to uopšte ne mora da bude loše, ako se zadržimo na elementarnim životnim rezonima, odnosno na normalnijoj komunikaciji sa ostatkom zemlje, bez lokalšovinističkog i pseudoelitističkog balasta.
Ali, kada je riječ o politici, dominacija periferije nad centrom već proizvodi efekat kojim bi, da je živ, bio oduševljen rani ideolog SPS-a Mihailo Marković. Početkom devedesetih godina, ovaj akademik se zalagao za tzv. bespartijsku demokratiju, u kojoj bi pluralizam funkcionisao unutar dotadašnjeg Socijalističkog saveza radnog naroda. Ili Narodnog fronta, ukoliko se vratimo u 1945. godinu. Takva ideja je bila deplasirana i za Slobodana Miloševića, koji se opredijelio za privid klasičnog parlamentarizma. Ipak, nakon skoro tri decenije, profesor Marković je došao na svoje. Jer, trijumf liste Aleksandra Vučića na nedavnim beogradskim izborima – inače bar peti u nizu u bitnim političkim okršajima, od dolaska Srpske napredne stranke na vlast 2012. godine – širom otvara vrata aktuelnom predsjedniku Srbije da zavede pravila kakva je svojevremeno zagovarao Mihailo Marković.
A to znači da će relevantni akteri, osim Vučića i SNS-a, u kolikoj-tolikoj mjeri, biti još samo preostale stranke unutar vladajuće koalicije. I to ne sve, već probrane. U ovakvom sistemu, opozicioni dio spektra postaje puka margina i obični ventil za pražnjenje nezadovoljstva manjine koja, eto, ne shvata u kakvoj idili živi, pa je neophodno pružiti joj nekakvu preokupaciju, poput „sektaških“ gloženja sa sličnomišljenicima, bez ikakve šanse da se približe vlasti u narednom, veoma dugom periodu. A zna se šta takvima sleduje – „ćorava kutija“ na biračkim mjestima, kada smo već pomenuli izume iz porođajnih epizoda komunističke Jugoslavije, neposredno nakon Drugog svjetskog rata.
Publici u RS ovakav smjer zvuči veoma poznato. I u Srpskoj sve ide ka tom scenariju nakon oktobra 2018. Naravno, ukoliko ne bude hipotetički mogućih preokreta, za kakve u ovom momentu nema nikakvih indicija. Sadašnji odnos snaga je takav da je doza ravnopravnosti i neizvjesnosti realna samo u duelima za ključne pojedinačne funkcije, predsjednika RS i srpskog člana Predsjedništva BiH. Za razliku od Mladena Ivanića i Vukote Govedarice i njihovih solidnih šansi u nadmetanjima sa, najvjerovatnije, Miloradom Dodikom i Željkom Cvijanović, stranke Saveza za promjene uopšte ne prate kapacitet svoja dva lidera, jer trenutno, u zbiru, daleko zaostaju za vladajućim blokom, znatno više nego 2014. Što je paradoksalno, s obzirom na rast nezadovovoljstva socijalno-ekonomskom situacijom u RS, ali i na nedosljednost i kalkulantstvo u nacionalnoj politici vlasti.
Ipak, to nije iznenađujuće, pošto je SZP, nezavisno od neorganizovanosti i neinventivnosti u sadašnjem periodu, drastično devalvirao vlastiti potencijal da poentira u takvim okolnostima onog momenta kada je ušao u vlast na nivou BiH. Zarad tri fotelje u Savjetu ministara i nekoliko stotina dobro plaćenih radnih mjesta u zajedničkim institucijama za privilegovani, ali sasvim mali dio članstva, oni su dugoročno pružili konkurentima iz SNSD-a „keca na desetku“, u vidu prilike da se predstave kao „branioci RS od uzurpatora sa bh. nivoa“. A to je, po definiciji, i kada su u pravu i kada nisu, raspored u kojem samo diletanti mogu da izgube izbore u Srpskoj. Prije deceniju i po situacija jeste bila obrnuta, ali je Dodikova partija dobila priliku za popravni ispit, što ovog puta neće biti slučaj, jer će posljedice za gubitnike biti ozbijnije, pošto će ih dovesti na ivicu političkog urušavanja.
A onda će nova Skupština grada Beograda biti oličenje šarenila u odnosu na budući parlament Srpske. SZP će imati priliku da sa zavišću posmatra relativno skromnu brojnost (26+12 od 110) odbornika sa lista Dragana Đilasa i Aleksandra Šapića, jedinih iz opozicije koje su prešle cenzus u prestonici Srbije. U pojednostavljenom ambijentu, Dodikove socijaldemokrate biće isto što i Vučićevi naprednjaci, a gotovo sav stranački život svešće se na borbu za ulogu lijevog i desnog potpornog stuba „stožerne“ partije. Bez obzira na dobrovoljnu samodegradaciju Ivice Dačića na zabavljačku figuru i nepostojanje harizme Petra Đokića, socijalisti s obe strane Drine su pronašli optimalnu mjeru približavanja „velikoj braći“, dovoljnu da gazde u koalicijama tolerišu njihovo prisustvo u sopstvenoj blizini, a da u isto vrijeme ne postanu totalno nevidljivi i ne potonu „ispod crte“ na izborima.
Znači, pitanje lijeve „štake“ riješeno je i u Srbiji i RS, s tim da je Vučić nepovjerljiviji prema Dačiću, pa je zadržao za sebe pravo da mu maše pred nosom sa bar tri „rezerve“ – Aleksandrom Vulinom, Rasimom Ljajićem i prvim penzionerom Milanom Krkobabićem. Dodik ne smatra da mu prijeti opasnost s te strane, pa Đokić može mirno da spava, bar za sada. Dakle, preostaje jagma za rolu desnog „štapa“. Tu je situacija rotirana, jer je Vučić potpuno potisnuo u zavjetrinu ortake sa ovim predznakom, i proamerički Draškovićev SPO i proruski SNP Nenada Popovića, valjda smatrajući da je on sam dovoljno prefrigan da prevesla i Vašington i Moskvu. Dodiku je već neophodna asistencija iz tog pravca.
Tu vrstu usluge prvenstveno mu nude DNS i Ujedinjena Srpska, uz niz manjih grupacija sličnog profila, poput Prve SDS i Uspješne Srpske. DNS bi htio, kao u slučaju autora sintagme „grandmothers and frogs“, da bude i kopča glavne vladajuće stranke sa Zapadom i da namiguje ka opoziciji, pa će na kraju, ukoliko nastavi sa ovim jalovim balansiranjem, proći kao Vukova partija u Srbiji. Lider US Nenad Stevandić je znatno uspješniji u tim igrama, pa mu za sada u relacijama sa Dodikom polazi za rukom ono što su uzaludno nastojali Nenad Popović, ali i Vojislav Šešelj u Srbiji – da se određenom dijelu javnosti istovremeno predstave i kao saveznici i „konstruktivni nacionalni opozicionari“ u odnosu na Vučića.
Unutar Saveza za promjene postoji popriličan nesklad između liste želja i realnih dometa. PDP bi rado bio ovdašnja verzija opcije Dragana Đilasa, makar onog segmenta njegove liste koji je činila Narodna stranka Vuka Jeremića. NDP ne bi imao ništa protiv da bar u Banjaluci zaposjedne one pozicije kakve u Novom Beogradu ima Aleksandar Šapić, pošto su u stranci Dragana Čavića ionako – uz stvarni izuzetak kao što je Šamac i izvikana uporišta poput Foče – odustali od izgradnje ozbiljnije infrastrukture u ostatku RS. SDS-ov slučaj je najdramatičniji, jer oni sebe i dalje tretiraju kao pandan naprednjaka iz Srbije, uvjereni da je za tako nešto dovoljno imati Dragana Mektića i Mirka Šarovića u ministarskim kabinetima, a naročito manje poznatog, ali esencijalno važnog Nebojšu Popića, pulena Darka Babalja u Konkurencijskom savjetu BiH.
Stvarnost je ipak trivijalnija, pa bi PDP mogao da obrati pažnju na najznamenitije žrtve pokušaja preživljavanja od „stare slave“, a to je koalicija Demokratske, Nove i Socijaldemokratske stranke. Ukoliko im nije dovoljna sudbina bloka Dragana Šutanovca, Zorana Živkovića i Borisa Tadića, ušančenog ispod tri procenta glasova, onda bi morali da primijete da ni prva postava sa ličnostima koje su na ulazu u PDP-a, poput Adama Šukala, odnosno na izlazu iz ove partije, kao što je Draško Stanivuković, ne garantuje eskivažu potopa. Jer, eksperimenti na sličnom tragu, tipa liste „Ne davimo Beograd“ i Ljubiše Preletačevića Belog, pokazali su da jesu impuls, ali nedovoljan za ulazak u prvu ligu ili opstanak u njoj.
NDP-u i SDS-u ne i škodilo da prostudiraju identičan primjer – koaliciju „Dveri“ i „Dosta je bilo“. Jer, Srbija je s Vučićem već progutala jedan pokušaj dokazivanja da se može istovremeno biti i uz Istok i sa Zapadom, i vatra i voda, i riba i djevojka. „Jedinstvo suprotnosti“ po receptu Boška Obradovića i Saše Radulovića, zasnovano isključivo na zajedničkoj oštroj retorici prema „gospodaru“, bilo je već previše za onoliki Beograd. A pogotovo će biti „too much“ za ovoliku RS, kojoj se krajem 2018. nude – i to ne u koalicionom paketu, već unutar istih partija – nastupi Vukote Govedarice i Dragana Čavića iz kojih povremeno proplamsa stara nacionalna vatra iz faze ranih radova, u kombinaciji sa samoproklamovanim fanom NATO-a i Bosne Obrenom Petrovićem ili neumornim molitvama Zdravka Krsmanovića za kišu sankcija po Miloradu Dodiku, koji ima kabanicu, za razliku od RS, koja je nema.
U svemu tome, iako djeluje da im situacija apsolutno ide u prilog, razlog za likovanje nemaju ni ključne vladajuće stranke s obe strane Drine. To što jedna raspolaže komotnom natpolovičnom većinom, a druga već utvrđuje dvotrećinsku prednost nad oponentima, u ovom narodu ne znači mnogo. Prepuna je novija i dalja istorija primjera koji potvrđuju pravilo da Srbi sa podjednakim ushićenjem dižu vođe u nebo i kasnije ih bacaju u blato. A čim nema vrha piramide, ostale cigle iz te građevine brzinom svjetlosti završavaju u drugim političkim konstrukcijama. U takvim okolnostima, monotoni penzionerski dani Vojislava Koštunice, jednog iz plejade onih koji su se svojevremeno mogli pohvaliti sa 80 odsto podrške, djeluju kao nagrada sudbine, a ne kazna.
