PIŠE: Saša Bižić
U periodu obilježenom svim mogućim podjelama na političkoj sceni RS, od očiglednih tenzija između vlasti i opozicije, do diskretnih rivaliteta fomalnih saveznika unutar dva bloka, Miodrag Linta je uputio ovdašnjim stranačkim liderima apel da se udruže.
Naravno, ne na prostoru Srpske. Linta živi u Beogradu, ali nije neupućen u prekodrinske prilike, pa se ne zanosi utopijskom idejom da izdejstvuje pakt o nenapadanju osovine SNSD – SP – DNS i SZP-a na republičkom nivou.
Predsjednik Saveza Srba iz regiona ima drugačiju zamisao, ako je suditi po otvorenom pismu upućenom sedmorici partijskih vođa u RS: Miloradu Dodiku, Petru Đokiću, Marku Paviću, Nenadu Stevandiću, Vukoti Govedarici, Branislavu Borenoviću i Draganu Čaviću. U tom javnom obraćanju, pozvao ih je da na predstojećim opštim izborima u BiH, 7. oktora, u Federaciji nastupe sa zajedničkim srpskim listama za entitetski parlament i skupštine kantona.
Iako se na osnovu naziva asocijacije koju predvodi lako može pretpostaviti da je Miodrag Linta tek obični predvodnik nevladine organizacije, kakvih ima na hiljade i u nacionalnom i u građanskom dijelu NVO-spektra, to je daleko od istine. Za njega se prije može reći da je osoba koja relativno visoko kotira u okruženju aktuelnog predsjednika Srbije. Rođen u opštini Vrginmost na Kordunu, a predratnim školovanjem usmjeren na Karlovac i Zagreb, Linta je nakon „Oluje“ došao u Srbiju. Od 2008. do 2015. bio je koordinator Koalicije izbjegličkih udruženja. Danas je nezvanični „ministar“, zadužen da se u ime Aleksandra Vučića bavi bitnim pitanjima u vezi sa svim sunarodnicima van matice.
Oficijelno, on je poslanik Srpske napredne stranke u Narodnoj skupštini, a odnedavno i predsjednik Odbora za dijasporu u toj instituciji. Nema radikalski pedigre, poput većine Vučićevih saradnika, budući da se SNS-u aktivno pridružio u izbornoj kampanji 2012. godine, na početku pohoda na vlast. Suštinski, Miodragu Linti pripada uloga svojevrsnog portparola neprikosnovenog gospodara Srbije, koji govori ono što Vučić misli, prvenstveno u odnosu na srpsko pitanje u Hrvatskoj i BiH. Sve to će stranačke prvake u RS prinuditi da bar dva puta razmisle prije nego što iznesu stav o inicijativi o srpskoj koaliciji u FBiH.
Linta u pismu ukazuje da su predstojeći izbori u BiH, 7. oktobra, od suštinskog značaja za opstanak Srba u Federaciji, te ističe da je zajednička srpska lista jedini način da Srbi koji žive u FBiH ili van nje na opštim izborima „izaberu u što većoj mjeri svoje legitimne i istinske predstavnike“. Pozivajući se na podršku zavičajnih udruženja Srba porijeklom iz FBiH u Srbiji, Linta navodi pozitivan primjer zajedničkih srpskih lista na proteklim izborima u opštini Srebrenica i na Kosovu i Metohiji.
– Brojne činjenice jasno pokazuju da je položaj Srba u FBiH izuzetno težak i nesnošljiv, da su obespravljeni i diskriminisani u zapošljavanju, obrazovanju, raspodjeli sredstava u budžetima opština, kantona i na federalnom nivou, u obnovi oštećenih i porušenih kuća i lokalne infrastukture, u povratku otete i uzurpirane imovine, kao i u drugim oblastima – glase Lintini argumenti.
On je ocijenio da je potrebno ojačati položaj srpskog naroda u FBiH, a jedan od ključnih preduslova, smatra Linta, jeste da se sve srpske stranke i organizacije, koje djeluju u FBiH, a čije su centrale u RS, dogovore o zajedničkomizbornom nastupu u Federaciji.
Predsjednik Saveza Srba iz regiona ima i matematičku podlogu za ono na čemu insistira. Linta navodi da su od 10 kantona u FBiH, Srbi u devet kantona, prema popisu stanovništva 1991. godine, činili između 12 odsto stanovništva, što je bio slučaj u Srednjobosanskom kantonu sa sjedištem u Zenici, i 36 odsto stanovništva, koliko ih je bilo u sadašnjem Livanjskom kantonu.
– To znači da bi zajednička srpska lista mogla da pređe census od tri odsto u svih devet kantona, kao i za Predstavnički dom Parlamenta FBiH, jer pravo glasa imaju i protjerani Srbi koji žive u Srbiji i trećim zemljama, pod uslovom da se prijave za glasanje izvan BiH do 24. jula – optimistički zaključuje Linta.
Međutim, nevolja je u tome što je aktuelna etnička karta FBiH drastično drugačija od predratne, pa od predratnih 600 000 Srba na prostoru koji danas obuhvata Federacija, u ovom entitetu, prema podacima sa kontroverznog popisa iz 2013. godine, sada živi tek 56 000 ljudi srpske nacionalnosti. Prvenstveno zbog toga, ali i zbog tradicionalne razjedinjenosti, stranke sa sjedištem u RS u protekle četiri godine u federalnom parlamentu nisu imale nijednog poslanika, ukoliko se ne računa nekompletni Klub Srba u Domu naroda FBiH, koji se ne bira direktno, već prema delegatskom principu.
Brojevi su neumoljivi, jer se ispostavilo da je na izborima 2014. za Skupštinu Kantona 10 – u kojem su Srbi populaciono najzastupljeniji, pošto obuhvata Drvar, Glamoč i Grahovo – samo SNSD “prešao crtu”, dobivši 3 503, odnosno 11,8 odsto glasova, što im je donijelo tri mandata od ukupno 25. DNS i socijalisti nisu dostigli cenzus, jer je stranka Marka Pavića dobila 671 glas ili 2,3 odsto, a partija Petra Đokića 500 glasova, odnosno 1,7 odsto. Dakle, glasovi za ove dvije liste otišli su “u vjetar”, a SDS i druge stranke iz Saveza za promjene nisu ni nastupile na ovom nivou. Van Livanjskog kantona, situacija je gotovo beznadežna, posebno ako se zna da je u Hercegovačko-neretvanskom kantonu, čije sjedište je Mostar, SNSD 2014. dobio 582 glasa (0,59 odsto), SDS 129 glasova (0,13 odsto), a NDP samo 10 glasova (0,01 odsto). Pošto su to bile jedine srpske stranke na ovom nivou, jasno je da im ni zajednička lista ne bi pomogla da se približe parlamentarnom statusu.
Za ovu neveselu storiju, dovoljno je još pomenuti i rezultate od prije četiri godine u Sarajevskom kantonu. SNSD je dobio 790 glasova (0,37 procenata), a SDS 247 (0,12 odsto). Opet, ni izbliza dovoljno za mjesto u kantonalnoj skupštini. Slična situacija bila je i na izborima za Parlament Federacije. Tu je “najreprezentativniji” bio učinak SNSD-a, ali sa više nego skromnih 6 669 glasova (0,67 odsto), dok su SDS sa 168 glasova (0,02 odsto) i “Nova Srpska”, kako se na tom nivou zvala lista Adama Šukala, sa 112 glasova (0,01 odsto), bili na samom začelju duge liste učesnika u ovoj trci.
Za sada, još nema zvaničnih i definitivnih stavova parlamentarnih stranaka u RS o Lintinom pismu. Dok predsjednici partija, na koje je i adresirano ovo obraćanje, i dalje važu kako će se na njihove rezultate unutar RS odraziti potencijalno partnerstvo sa ljutim suparnicima, ali na prostoru FBiH, dio funkcionera koji imaju relevantne pozicije u svojim političkim opcijama, ali ne i posljednju riječ u njima, ne odbacuje tu inicijativu.
Za potpredsjednika SNSD-a Radovana Viškovića, zajednički izlazak na izbore u FBiH bi “možda bio poželjan u nekim kantonima gdje je veliki broj glasača, poput Sarajevskog kantona, pa je samim tim potreban veliki broj glasova za prelazak izbornog praga”. Prema njegovom viđenju, to nije neophodno u kantonima gdje srpske stranke imaju kapacitet da pređu cenzus i bez udruživanja.
Marko Aćić, potpredsjednik DNS-a, poziva se na informacije da će biti zajedničkih lista u FBiH, ali ističe da će, prema njegovim saznanjima, “okosnicu te saradnje činiti partije vladajuće koalicije u RS, dakle SNSD, DNS i SP”.
Aćić pominje da bi do kraja naredne sedmice mogao da bude potpisan i sporazum, sa jezgrom u tom trouglu, kojem će se, nije isključeno, pridružiti i Zavičajne socijaldemokrate Mile Marčete, a eventualno i još neke stranke. Dosadašnja izjašnjavanja kompletirao je predsjednik SDS-a Vukota Govedarica, ističući da “takav strateški pristup povlači za sobom ozbiljne razgovore svih stranaka sa srpskim prefiksom”. On je zaključio da se takvim postupkom, odnosno zajedničkim izbornim nastupom, “mogu eliminisati podvale građanskih partija iz FBiH i zaštititi interesi srpskog naroda koji je ostao da živi u tom entitetu”.
Pošto je to mnogima promaklo, nije na odmet podsjetiti da Vučićeva i Lintina inicijativa nije novost, jer su se i uoči ranijih izbora, doduše bez patronata iz Beograda, razmatrale slične ideje. Ali, dominirao je lični momenat, pa je PDP-u, recimo, prije lokalnih izbora u fokusu bio rodni grad Mladena Ivanića, bar ako je suditi po riječima Branislava Borenovića.
– Trenutno, svega je jedan odbornik iz srpskog naroda izabran na listama u Sanskom Mostu i on je uglavnom predsjednik SO. Ali, on nema nikakav uticaj, jer je sam. Ali, kada bismo imali jednu srpsku listu, postoji šansa da imamo tri odbornika – govorio je tada predsjednik PDP-a. Ni lider SNSD-a Milorad Dodik nije propustio priliku da se naruga konkurenciji iz RS.
– Logika, politička i svaka druga, nacionalna, nalaže da se tamo objedine svi. Nismo imali tog uspjeha u prošlosti, zato što je SDS tamo marginalna politička organizacija i u ranijem periodu nisu imali nikakve rezultate – glasile su Dodikove riječi.
Sve u svemu, statistika je krajnje nepovoljna, a “sugestija” Vučićevog izaslanika prilično imperativna. Ipak, za sve postoji promil šanse, pa i za čudo, u kojem stranke vlasti i opozicije u RS prihvataju ovu inicijativu, bez pokušaja da eskiviraju plan autoriteta iz Beograda, prebacujući odgovornost za neuspjeh na druge. U tom slučaju, nije isključeno da je zajedničkim nastupom moguće postići takozvani efekat sinergije, odnosno izborni rezultat koji nije samo puki zbir nekadašnjih simboličnih dometa, već korak dalje u odnosu na taj čemer.
A ukoliko ne bude ozbiljnih kombinacija u narednim sedmicama, uvijek preostaju crnohumorne alternative. Poput one kojoj je pribjegao Mile Marčeta, kada su ga, u aprilu 1998. godine, dok je još bio načelnik opštine Drvar, u centru ovog grada pretukli hrvatski nasilnici. Prema sopstvenom svjedočenju, Marčeta je tada spasio živu glavu tako što je – odglumio da je mrtav, što bi, izgleda, mogao da bude i jedini, paradoksalni model za političko preživljavanje Srba u FBiH u bliskoj budućnosti. Tu se ne iscrpljuje lista mogućnosti. Jer, ko kaže da stranke iz RS moraju da “ciljaju” samo srpsko glasačko tijelo u Federaciji? Ako pronađu odgovarajuću muziku za bošnjačke i hrvatske biračke uši, možda i cenzus bude na dohvat ruke.
Ko ne vjeruje da je to moguće, neka se sjeti Lijanovića i njihovih stranačkih početaka prije jedne decenije, dok su još više vremena provodili na slobodi, nego iza rešetaka. Tada su, krenuvši iz Širokog Brijega, za kratko vrijeme (o)kupili većinsko članstvo sačinjeno od Bošnjaka i Srba u prvobitnoj partiji Hrvata. Čak bi i za Vučića i Lintu ovakva strategija bila povoljnija, budući da obećavaju finansijsku i medijsku logistiku za srpsku koaliciju u FBiH. U ovim okolnostima, bilo bi dovoljno da samo pošalju famozne plave majice sa srcima, koje su Lijanovići “proslavili”, ne bi li, konačno, pronašli odgovarajuću šok terapiju za ravnodušne adrese u Banjaluci, kojima se sada obraćaju.
(Ne)moguća misija
Bez obzira na depresivne kvantitativne, a pogotovo kvalitativne pokazatelje koji se tiču života Srba u FBiH, srpski delegat u Domu naroda Parlamenta Federacije Mile Marčeta smatra da oni ne treba da odustanu od traženja svojih prava, ali da bi bilo dobro da o tome postoji širi nacionalni konsenzus.
– U suprotnom, jednog dana će FBiH biti očišćena od Srba, a Republika Srpska će biti multietnički prostor – rekao je Marčeta.
Osim ove originalne teorije, on uporno ponavlja da već dvije decenije pokušava da alarmira Srbe sa područja Drvara, Grahova, Glamoča i Livanjskog kantona, gdje ih i ima najviše na području FBiH, da zajedno deluju na izborima, ali da je to skoro nemoguće.
– Najveći problem, pored toga što je malo Srba ostalo u Federaciji BiH, jeste i taj što nemamo podršku najjačih stranaka iz Srpske. Tu mislim na SNSD i SDS. Nikada se nismo mogli dogovoriti da za cijelu Federaciju BiH napravimo jednu listu sa svim srpskim strankama i da zajedno nastupamo na izborima. Zbog te nesloge Srbe u Parlamentu FBiH danas predlažu SDP, SBB, SDA, a ne srpske stranke. Jedinstvo je jedino što nam treba, ali, nažalost, toga nema – upozorio je Marčeta.
(srpskacafe.com)
