PIŠE: Muharem Bazdulj
Savezna Republika Njemačka obilježila je 30 godina od pada Berlinskog zida, sjećajući se dana kada su građani Berlina počeli rušiti betonsku blokadu koja je dijelila Zapadnu od Istočne Njemačke, nekoliko sati pošto su komunističke vlasti Demokratske Republike Njemačke (DDR) objavile ukidanje ograničenja putovanja za građane te zemlje. U ceremoniji obilježavanja godišnjice, sa njemačkom kancelarkom Angelom Merkel i predsjednikom Frank-Walterom Steinmeierom učestvovali su i predsjednici Poljske, Slovačke, Češke i Mađarske.
Među silnim ovdašnjim komentarima ove godišnjice, po pronicljivosti se ističe pregnantan stav Dejana Jovića: “Da je odnos snaga u globalnoj politici drukčiji, možda bismo 1989. označili kao godinu propasti i početak tragedije, a ne kao godinu nade i početak jednog novog svijeta, okrenutog prema tzv. univerzalnom idealu liberalne demokracije koja sa sobom, manje-više neizbježno, donosi trajni mir. Godišnjice imaju svoj vijek trajanja – one traju i obilježavaju se dok traje politička i društvena moć koja se gomila oko njih i koja ih koristi kao svoj trademark, kao znak, kao simbol svoje supremacije. Pokaže li se, primjerice, da će 21. stoljeće biti stoljeće Kine, ili Irana, ili Turske, Rusije, pa čak i stoljeće jedne u biti neliberalne Amerike – ili, dogodi li se raspad i propast Evropske unije i projekta liberalne demokracije u Evropi, pobijedi li ponovno antiliberalni suverenizam, ili se čak i obnove radikalne desne ideologije – 1989. će potonuti u zaborav. Bit će marginalizirana, kao da se nije dogodila”.
S globalne tačke gledišta, Jović je, naravno, u pravu. Međutim, iz perspektive niza zemalja iz nekadašnjeg istočnog bloka, počevši od Češke i Slovačke, odnosno Poljske, baltičkih zemalja, Mađarske, Bugarske i Rumunije, pa naposljetku Slovenije i Hrvatske, pad Berlinskog zida bio je događaj koji im je omogućio da se priključe Zapadu kroz članstvo u EU i NATO, da ostvare veliki privredni napredak, da svom stanovništvu daju dotad nezabilježenu slobodu kretanja, zapošljavanja i obrazovanja.
Primjera radi, uz sva kolokvijalna pretjerivanja o praktičnoj vrijednosti pasoša SFRJ, nikada nosioci tog “crvenog pasoša bez mane što prelazi grane bez puno njakanja” nisu mogli da putuju u SAD bez vize. Pasoš Republike Slovenije tu prepreku rutinski prelazi. Osjećanje nadmoći i hegemonije koje je postojalo na Zapadu sve do 11. septembra 2001. godine bilo je primarno utemeljeno na trijumfu u hladnom ratu koga najbolje simbolizuje pad Berlinskog zida.
No kao što postoje tačke gdje se bez obzira na globalnu sliku, pad Berlinskog zida posmatra kao nedvojbeno pozitivan događaj, postoje i one druge tačke gdje je zapravo pad Berlinskog zida momenat od koga su kola krenula nizbrdo. To važi za najveći dio nekadašnje SFRJ, odnosno one dijelove koji nisu ušli u Evropsku uniju, a najviše upravo za Bosnu i Hercegovinu. Kao u onoj dosjetki prema kojoj svaki zid mora pasti nekome na glavu, ovaj zid se srušio na bosanskohercegovačke glave.
Bez ikakve ideje o bilo kakvom amnestiranju zločinačkih namjera i motiva ovdašnjih političkih lidera, ratovi koji su pratili raspad Jugoslavije bili bi nemogući bez pada Berlinskog zida, odnosno cijela dinamika tzv. “jugoslovenske krize” ne bi mogla da se razvija onako kako se razvijala. Način na koji je Evropa bila istovremeno i zbunjena i nesnađena s jedne strane, odnosno pobjedonosno ravnodušna s druge, bio je plod istog historijskog trenutka. Jer kao što su padom zida ujedinjene Zapadna i Istočna Njemačka, tako je kao dio istog procesa Jugoslavija podijeljena na “zapadne” i “istočne” jugoslovenske zemlje.
A tu je podjelu pratila rijeka krvi.
Ovih dana se putem novinske kolumne građanima Bosne i Hercegovine obratila ambasadorka Savezne Republike Njemačke Margret Uebber. Povod je upravo trideseta obljetnica pada Berlinskog zida, a ambasadorka se nakon kratke lične sentimentalne varijacije prebacuje u geopolitički mod te poručuje: “Cilj je bio ujedinjena Njemačka, ukorijenjena u jednoj ujedinjenoj Evropi. Nama je pri tome uvijek bilo jasno da ta ujedinjena Evropa mora uključivati i naše susjede u centralnoj i istočnoj Evropi. I Bosna i Hercegovina je krenula na put pristupanja EU. Raduje me što jasna većina građana ove zemlje svoju budućnost vidi u EU. Vjerovatno je ovdje, kao i na cijelom zapadnom Balkanu, mnoge ljude razočaralo da Evropsko vijeće u oktobru, unatoč velikoj većini koja se izjasnila za započinjanje pregovora sa Sjevernom Makedonijom i Albanijom, nije moglo donijeti pozitivnu odluku. I Njemačka žali zbog toga. Zato mi je bitno još jednom naglasiti da Njemačka i dalje jasno stoji iza EU – pristupne perspektive za zapadni Balkan. To, naravno, važi i za Bosnu i Hercegovinu”.
U prvim godinama postojanja Berlinskog zida, Bob Dylan je objavio album “The Times They Are A-Changin”. U naslovnoj pjesmi, pjesmi o vremenima koja se mijenjaju, pri samom kraju je onaj nezaboravni stih arhetipskog odjeka: “I ko je sad prvi, taj će posljednji stići”. Ako je u svaki zid unaprijed ugrađena klica njegovog pada, oni za koje su očekivali da budu prvi kad nestane granice između istoka i zapada, oni koji nisu bili ni istok ni zapad, naposljetku su zaista ostali posljednji.
(Oslobođenje)
