PIŠE: Saša Bižić
U Republici Srpskoj, beznadežno polarizovanoj po stranačkim i blokovskim šavovima, na teze o vanpartijskim uticajima na izborne rasplete najčešće se prezrivo odmahuje rukom.
A ne bi trebalo, jer, osim koalicije SNSD – SP – DNS i osovine SDS – PDP – NDP, u ovdašnjem nevladinom sektoru postoje bar četiri organizacije čije djelovanje može da ima (in)direktni efekat na opredjeljenja ne baš beznačajnog procenta građana u oktobru 2018. godine.
Jedna od tih NVO, „Restart Srpska“, ima relevantan domet na društvenim mrežama. To je teren na kojem njihovi performansi i izjašnjavanja o aktuelnim događajima solidno odjekuju. Druga mreža aktivista, donedavna „Pozitivna Srpska“, preimenovana u „Pozitivne snage Srpske“, stoji iza serije dobro posjećenih tribina poznatih ličnosti sa beogradske javne scene, najčešće iz sfere kulture. Na ovim skupovima se nerijetko govori o širem spektru tema, uključujući i politiku, bez dnevnih konotacija, a to u kombinaciji sa povremenim koncertima prepoznatljivih imena iz matice nije baš trivijalna ponuda za publiku u RS. U ovom kvartetu nalaze se i „Veterani“ Duška Vukotića i „Treći blok“ Njegoša Tomića. Te dvije grupacije, s razlogom ili ne, već slove za krugove ljudi spremnih na ulične duele sa političkim protivnicima.
Naravno, pored afirmativnih ocjena, sva četiri primjera prate i cinične reakcije. Tako se u skeptičnijem dijelu ovdašnje populacije može čuti da „Restart“ i „Treći blok“ pripadaju opozicionom miljeu, sa zadatkom da dosegnu onaj dio stanovnika RS koji stranke Saveza za promjene ne uspijevaju da animiraju. Uglavnom zato što simpatizeri „Restarta“ metode SZP-a smatraju anahronim i neurbanim, a poklonici „Bloka“ nedovoljno radikalnim i žestokim. S druge strane, „Pozitivne snage Srpske“ sumnjiče se za suptilnije pokušaje „uvlačenja pod kožu“ onima koji ne mirišu SNSD, ali bi mogli da prihvate retoriku vladajuće garniture kada bi je čuli od figura koje smatraju uvjerljivijim od Staše Košarca ili Nikole Špirića. „Veterani“ su se u fokusu našli u posljednjih nekoliko mjeseci, kada su zbog veza sa famoznom „Srbskom čašću“ postali omrznuti u redovima militantnijih opozicionara, zbog čega su, opet, sa podjednako intenzivnom naklonošću dočekani među braniocima teze o nespornom patriotizmu vlasti u RS.
Međutim, javno izneseni stavovi vodećih osoba ovih NVO nisu baš u skladu sa percepcijom dobrog dijela javnosti. Recimo, Stefan Blagić, predsjednik „Restarta“, smatra da „nesposobne partije SZP-a Republici Srpskoj nisu donijele ništa dobro“. On ovakvo stanovište zasniva na ocjeni da opozicioni blok nije ispunio gotovo nijedno predizborno obećanje, a posebno ono o borbi protiv korupcije i kriminala.
Takođe, Blagića posebno iritira držanje stranaka SZP-a prilikom serije promjena stranačkih dresova u Narodnoj skupštini RS.
– Nakon očiglednog primjera političke korupcije u aferi „Dva papka“, opozicija je ostala potpuno anemična i nepomična, te tako dozvolila još četiri godine vlasti dosadašnjim političkim garniturama. Nakon očiglednog krivičnog djela, umjesto da izvede narod na ulicu, opozicija je ostala da sjedi u svojim udobnim i dobro plaćenim poslaničkim klupama, ne mareći uopšte za društvo i državu koja ih plaća – zaključio je Blagić.
Kada se tome dodaju kritike „Restarta“ na račun „jakog čovjeka“ SDS-a, gradonačelnika Doboja Obrena Petrovića, garnirane protestima na „licu mjesta“, pukotine u opozicionom svojatanju ove organizacije ipak su vidljive.
– Glasanje za SNSD i dosadašnje vladajuće partije je glasanje za ono što je sigurno, pa koliko god dobro ili loše to bilo. Glasanje za opoziciju je glasanje za nesigurnost i nesposobnost. Pa izvolite, narode, odlučite se – ocijenio je Blagić, dajući šlagvort onim kritičarima vlasti koji ukazuju na njegovo članstvo u vladajućoj stranci prije skoro 10 godina, koje mladi „restartovac“ ni sam ne krije.
Ipak, i među najisključivijim opozicionarima teško da se mogu naći oni koji će argumentovano negirati utisak da su Blagić i „Restart“, sarađujući sa pojedinim mlađim političarima, poput Draška Stanivukovića i Adama Šukala, u kategoriji protestnih okupljanja pod vedrim nebom, u proteklih par godina bili uvjerljiviji od kompletne stranačke „alternative“ u RS.
Sličan višak inventivnosti u odnosu na partijsko zaleđe koje im se pripisuje pokazuju osnivači i vodeći ljudi „Pozitivnih snaga Srpske“. Za razliku od prve postave SNSD-a, u njihovim istupima nema ni truna retorike o „izdajnicima“, jer pominju druge prioritete.
– Osnovna platforma “Pozitivnih snaga Srpske” jeste kulturna i duhovna obnova zemlje, reorganizacija ili bolje reći reforma obrazovanja u RS, a sve ukupno i zajedno treba da proizvedu atmosferu u kojoj ćemo imati dugoročan i planiran razvoj RS – kaže predsjednik Upravnog odbora udruženja “Pozitivne snage Srpske” Dalibor Račić.
Ali, idilu kvare primjedbe da je upravo Račić u ovaj angažman ušao s pozicije savjetnika predsjednika RS Milorada Dodika, a slična podsjećanja prate i njegove najbliže saradnike – jednog od direktora IRB-a Nikicu Vranješa i banjalučkog advokata Aleksandra Sajića. Tu su i iščuđavanja povodom očito velikog budžeta ove organizacije, jer dolasci Dragana Bjelogrlića, Branislava Lečića ili Neleta Karajlića u RS sigurno nisu besplatni, kao ni značajan reklamni prostor na javnom servisu Srpske.
Sa sličnim repertoarom kritika suočen je i Duško Vukotić, predsjednik „Veterana RS“. S tim da su one imale drugačiji predznak dok ga je vlast optuživala da je „udarna pesnica u pučističkim ambicijama“ SZP-a, od današnjeg imidža, kada mu se, zajedno sa juniorima iz „Srbske časti“, prigovara da radi istu stvar, ali za račun vladajućeg bloka. Zanimljivo je da je Vukotić nedavno osvanuo kao predsjednik Spone (Srpski pokret nevladinih asocijacija), saveza o kojem se ništa nije čulo već godinama, još od vremena kada ga je predvodio prvi čovjek Saveza logoraša Branislav Dukić.
Iako je Vukotić nedavno bio na sastanku sa predsjednikom RS i liderom SNSD-a Miloradom Dodikom i razgovarao s njim o projektu „patriotskog bloka“ za izbore u oktobru, šef Spone tvrdi da nije riječ o bilo kakvim političkim ambicijama.
– Ovo nije politički blok, nego nam je namjera da napravimo što širi front, da bismo, prije svega, sa aktuelnom vlašću ušli u institucionalne pregovore za sistemsko rješavanje problema boraca odbrambeno-otadžbinskog rata i njihovih porodica. Nemamo namjeru pozivati članstvo da glasa za bilo koga, ali imamo namjeru da jačamo blok kako bismo mogli da pritišćemo aktuelnu vlast da ostvarimo programske ciljeve zbog kojih smo i osnovani – tvrdi Vukotić.
Ovaj kvadrat kompletira Njegoš Tomić, najpoznatiji štrajkač iz parka „Mladen Stojanović“ u Banjaluci, ali i odnedavni kandidat za predsjednika RS. Bar ako je vjerovati njegovoj najavi da ulazi u tu trku.
– Iskreno, očekujem da ću dobiti veliki broj glasova, posebno ljudi iz dijaspore, onih koji nikada do sada nisu izlazili na izbore, a takvih je veliki broj. Ljudi su postali pasivni upravo zato što gledaju iste kandidate, iste ljude na listama i zato više neće da izlaze na izbore. Mladi odlaze iz RS i to je najveći problem – kaže Tomić.
Ljudima koji ga pitaju – zašto i kako se odlučio na kandidaturu, osnivač „Trećeg bloka“ pominje primjer Belog Preletačevića iz Srbije.
– Svi su se smijali njegovoj kandidaturi, a čovjek je dobio treću poziciju na predsjedničkim izborima i postao veliko iznenađenje. Evo, ja garantujem da će i moja kandidatura biti veliko iznenađenje za RS – uvjeren je Tomić, koji se do sada nije naročito trudio da razjasni da li je blok na čijem je čelu, ustvari, klasična stranka ili udruženje građana, odnosno NVO.
Šta god da prevagne u kompleksnom identitetu tih organizacija, nema sumnje da su u ovom momentu manje potrošene od klasičnih partija, mada, naravno, nisu lišene balasta bliskosti s njima.
Idealan test za njih bio bi da zamijene mjesta sa strankama, popune parlament i pregovaraju o formiranju vlade RS. Pa da javnost prelomi da li više želi izvršnu vlast sa „Restartom“ i „Trećim blokom“ ili sa Sponom i Pozitivnim snagama Srpske, kad se već muči sa SDS-om, SNSD-om i njihovim epigonima.
Lakše osnovati partiju, nego NVO
Iako u RS i FBiH postoji rašireno uvjerenje da dio politički ambicioznih ljudi pokreće NVO, a ne stranke, zbog jednostavnije procedure registracije, poznavaoci situacije tvrde da je to zabluda.
– Kod nas je mnogo lakše osnovati političku stranku nego nevladinu organizaciju, jer, da bi NVO funkcionisala na prostoru čitave zemlje, mora biti registrovana pri Ministarstvu pravde BiH. Za političke subjekte to nije slučaj. Na primjer, stranka se može registrovati u sudu u Bijeljini, a podnositi kandidatske liste bilo gdje u BiH – objašnjava Dario Jovanović, direktor koalicije “Pod lupom”.
Ipak, to ni u jednom entitetu ne sprečava građane da uživaju u “strančarenju”, pa tako, recimo, samo Banjaluka, sa oko 200 000 stanovnika, ima 28 partija, odnosno jednu na 4 238 osoba.
(Srpska Cafe)
