Na glasanje je, zvanično, izašlo 64,31 odsto birača sa pravom glasa. Međutim, srpski izvori objavili su da je izlaznost bila 63,7 odsto građana SR BiH, čime nije ispunjen ni uslov dvotrećinske izlaznosti na referendumu.
U tadašnjoj SR BiH 29. februara 1992. godine počeo je dvodnevni, neustavni, referendum o nezavisnosti, koji će dovesti do građanskog rata u BiH i ostaviti nesagledive političke, nacionalne i ekonomske posljedice na cijelo društvo.
Predstavnici Bošnjaka u parlamentu BiH, koji su u svim ključnim pitanjima uvijek preglasavali srpske poslanike, odlučili su da referendum traje dva dana – 29. februara i 1. marta.
Razlog je bio ultimatum Hrvata da neće glasati ukoliko im tadašnje bošnjačko rukovodstvo, sa Alijom Izetbegovićem na čelu, ne garantuje kantonizaciju, koju je Izetbegović već jednom potpisao pa odbacio /Kutiljerov plan/.
Prvog dana, glasali su mahom Bošnjaci, ali nisu dostigli procenat od 50 odsto izašlih.
Cijelu noć su trajali pregovori hrvatskih i bošnjačkih predstavnika, i tek nakon obećanja da je kantonizacija neminovna, hrvatski lider Mato Boban pozvao je Hrvate da izađu na referendum drugog dana.
Ispostavilo se da su Izetbegović, vrh SDA, ali i dvije druge snage koje su podržavale Izetbegovićev koncept, prevarili hrvatsku stranu, zbog čega će taj sukob 1993. godine da kulminira u krvavim bošnjačko-hrvatskim sukobima.
Srbi su bojkotovali ovaj referendum, jer su se prethodno izjasnili da ne žele da napuste Jugoslaviju.
Na glasanje je, zvanično, izašlo 64,31 odsto birača sa pravom glasa.
Međutim, srpski izvori objavili su da je izlaznost bila 63,7 odsto građana SR BiH, od kojih je 92,7 odsto glasalo za nezavisnost, čime nije ispunjena ni dvotrećinska izlaznost na referendumu.
Tadašnji zakonski uslov za prihvatanje rezultata referenduma bio je da na biračka mjesta izađe više od dvije trećine građana – više od 66 odsto, te da isti broj afirmativno glasa, tako da prvi uslov /izlaznost/ nije ispunjen.
Politički predstavnici Srba proglasili su ovaj referendum nevažećim.
Napetost u kojoj je referendum održan kulminirala je kada je ispred crkve u centru Sarajeva ubijen Srbin Nikola Gardović na svadbi svog sina. U roku od nekoliko časova grad je blokiran barikadama koje su čuvali naoružani civili i Srbi i Bošnjaci.
Od tada se 1. mart /drugi dan referenduma/ u bošnjačkim dijelovima Federacije BiH obilježava kao takozvani dan nezavisnosti BiH, Hrvati ga uglavnom tolerišu, ali ne slave, dok se ovaj datum u Republici Srpskoj ne slavi, već smatra početkom rata u BiH.
Nelegitimni referendum doveo je do sukoba i zločina već tokom marta 1992. godine.
Prvi ratni akti i zločini desili su se na Kupresu i u Sijekovcu, kod Broda, nad srpskim stanovništvom, a počinile su ih hrvatske snage.
Posebno je okrutan bio zločin u Sijekovcu krajem marta, kada je ubijeno 46 lica, uglavnom žena, djece i starih, od kojih je najmlađa žrtva bio Drago Milošević (17), a najstarija Vaso Zečević (77). Zapaljeno je 15 kuća, kao i Crkva Svete velikomučenice Marine.
I pored toga, sarajevska politika kao početak rata navodi dešavanja koja su uslijedila početkom aprila, neposredno prije međunarodnog priznavanja tadašnje Izetbegovićeve vlade u Sarajevu 6. aprila.
Dvodnevni referendum potpuno je uništio bilo kakvo nacionalno povjerenje u BiH, doveo do žetokih razarajućih ratnih sukoba, zauvijek promijenio etničku kartu BiH i načinio od nje u Dejtonu složenu zajednicu sastavljenu od dvije države/entiteta – Republike Srpske i Federacije BiH.
(Srna)
