Na današnji dan, prije tačno 530 godina, prvi put je u jednom spisu spomenuto ime grada Banjaluka.
U stvari, u ta doba Banjaluka i nije bila grad, nego “malo ugarsko utvrđenje”, ispod kojeg je, vele istoričari, ipak postojala i “mala varoš”.
Na ovu činjenicu podsjetio nas je istoričar Zoran Pejašinović.
– Za prvo poznato spominjanje imena Banjaluke zaslužan je ugarski kralj Vladislav II Jagelovič. On je 6. februara 1494. godine izdao jednu ispravu na latinskom jeziku u kojoj se prvi put spominje ime našega grada – napisao je Pejašinović na svom Fejsbuk profilu.
U tom dokumentu, navodi Pejašinović, Banjaluka se navodi kao malo ugarsko utvrđenje u sastavu novoformirane Jajačke banovine, koja je načinjena da bi se zaustavila dalja turska osvajanja. Utvrđenjem je tada zapovijedao izvjesni Đurađ Mikulašić.
Dragocjeni dokument iz 1494. nalazi se u Državnom arhivu Mađarske, a promovisao ga je mađarski istoričar Lajoš Taloci.
Taloci je u svom kultnom djelu iz 1916. naveo da je Banjaluka 1494. bila „iza Jajca najvažniji i najtvrđi grad u kotlini Vrbasa’’, te da je ispod grada postojala varoš, u kojoj se nalazio samostan nekog prosjačkog reda.
Navodi i da su su stanovnici te varoši, za vrijeme turske opasnosti, od mađarskog kralja dobijali „pripomoć”.
