Neadekvatna raspodjela sredstava od PDV-a nanosi budžetu Republike Srpske štetu koja, prema proslednjim procjenama, kada se sve sabere i oduzme, doseže iznose i do 48 miliona KM.
Ovakvo stanje, koje u praksi znači ekonomsku sabotažu jednog entiteta, nikako ne ide na ruku RS, pa je tako premijer Srpske Radovan Višković u nekoliko navrata najavljivao tužbu protiv Uprave za indirektno oporezivanje, ali i Federacije BiH.
Sličan scenario odigrao se i 2011. godine, kada je zbog neadekvatne raspodjele protiv UIO i FBiH podnesena i tužba. Sudska presuda u korist RS tada je iznosila ukupno 28 miliona KM, ali blokadom računa naplaćeno je samo četiri miliona KM.
U Udruženju mladih ekonomista UMEK smatraju da realizacija najavljivane ponovne tužbe treba da se aktuelizuje samo u slučaju da ne postoje šanse sporazumnog rješavanja problema između predstavnika oba entiteta.
Oni poručuju da je ova oblast uređena Zakonom o uplatama na jedinstveni račun i raspodjeli prihoda, kojim se jasno ukazuje na to da iz indirektnih poreza prvo namiruju obaveze za servisiranje spoljnog duga, te udio Brčko distrikta, a potom raspodjela između entiteta.
Podaci o krajnjoj potrošnji u entitetima služe kao osnova za obračunavanje koeficijenta raspodjele, koja se usvaja kvartalno, a za čiju primjenu u praksi je neophodno da bude usvojena u Upravnom odboru UIO.
“Posljednji koeficijenti potvrđeni od Upravnog odbora UIO odnose se na period april – jun 2017. godine. Dakle, Upravni odbor UIO nije donio koeficijente za prethodnih sedam. Za ovaj period Republici Srpskoj pripada 32,19 odsto indirektnih poreza. Prema podacima kojima raspolaže Ministarstvo finansija Republike Srpske, zbog nedonesenih koeficijenata za period poslije juna 2017. godine Republici Srpskoj je doznačeno manje indirektnih poreza za 22 miliona KM. Ne ulazeći u tačnost iznosa koji navodi predsjednik Vlade RS Radovan Višković, na osnovu javno dostupnih podataka smatramo da je Republika Srpska oštećena nedonošenjem novih koeficijenata”, poručuju iz UMEK-a.
Glavni uzrok nastanka ovakvog stanja, koje izaziva nezadovoljstvo u RS, članovi UMEK-a vide u političkom neslaganju predstavnika vlasti na nivou BiH, RS i FBiH, dok posredne uzroke objašnjavaju sadržajem samog Zakona, koji definiše raspodjelu, a podrazumijeva da je nepohodno da Upravni odbor UIO donosi odluku kojom potvrđuje po formuli utvrđene koeficijente.
„Da bi se ovaj problem prevazišao, potrebno je da se predstavnici BiH, RS i FBiH u Upravnom odboru UIO usaglase oko novih koeficijenata i na taj način bi se problem prevazišao. Nadalje, smatramo da treba povećati efikasnost poreske administracije u BiH. To podrazumijeva, između ostalog, da se u budućnosti prihodi raspodjeljuju direktno prema izračunatim koeficijentima, odnosno da ne bude potrebno da Upravni odbor UIO donosi odluku o tome. Jer, na taj način ekonomskom pitanje postaje političko“, smatraju u UMEK-u.
Oni dadaju da iznos koji FBiH duguje RS po osnovu neadekvatne raspodjele sredstava od UIO nije zanemarljiv, ali nije ni iznos koji narušava funkcionisanje budžeta entiteta. Ipak, napominju da se za taj iznos može izgraditi nekoliko škola, vrtrića ili nekih drugih društveno korisnih objekata od kojih bi Republika Srpska imala krajnju korist.
To sve navodi na zaključak da je, kada se govori o posljedicama i uzrocima ovakvog stanja, riječ o, prije svega, pojavi političke prirode.
Da pitanje raspodjele sredstava od UIO nije isključivo ekonomske prirode, nego da uključuje i politiku, saglasan je i Vlade Simović, doktor političkih nauka iz Banja Luke.
“Sa stanovišta ekonomije, zaista nisam upućen u to kako su sprovode procesi raspodjele novca prema entitetima, ali je činjenica da pitanje raspodjele prikupljenih poreza UIO nije samo ekonomsko, nego i političko pitanje. Od novca koji se prikupi od poreskih obveznika finansiraju se brojne entitetske i državne institucije, kao i područje disktrikta Brčko. Zato je pitanje raspodjele novca od UIO ne samo ekonomsko, već primarno političko pitanje. RS se već godinama žali na način raspodjele novca, tvrdeći da nerijetko ovaj entitet dobije manje novca, nego što mu pripada. To je jedno stanje koje traje praktično od uspostavljanja UIO. Veoma je bitno da politički subjekti koji učestvuju u raspodjeli novca iz UIO moraju sarađivati i truditi se da ta saradnja podrazumijeva, ipak, jasan paritet u kojem neće smatrati, ni na koji način, da su zakinuti ni RS, ni bilo koji drugi entitet. Svaka politika koja vodi bilo kakvoj malverzaciji ili ekonomskom sabotiranju jednih od strane drugih nije dobrodošla i ne donosi dobro BiH”, smatra Simović.
Iako je na sceni političko neslaganje, koje donekle i doprinosi ovakvom stanju, Simović razmišlja optimistički i smatra da je dijalog ipak moguć:
“Dijalog je apsolutno moguć i predstavlja stvar dobre volje političkih elita. On se gradi na način što se racionalno sagledaju procesi u BiH, društveno, političko i ekonomsko stanje i na toj bazi formiraju političke odluke koje moraju uvijek biti u korist svih, a nikako samo u korist jednog entiteta, jednog naroda. I to je prosto logika koja može da održi BiH. Svaka druga logika, gdje ne postoji dogovor, uništava ovaj prostor i onemogućava mu da bude kvalitetan i prosperitetan, što je cilj građana, a nadam se i političkih lidera.”
Simović smatra da RS, kao ni FBiH, nije bogat prostor koji sebi može da obezbjedi uspjeh bez ovog ili bilo kojeg drugog izvora prihoda, tako da je bilo kakva raspodjela, koja bi RS zakinula čak i za par miliona KM, nešto što stvara nepovoljne uslove na ovom prostoru, jer se iz budžeta finansiraju brojne kategorije kao što su penzioneri, razni projekti, školstvo, zdravstvo, bezbjednosni sistem i institucije RS.
Stoga, RS definitivno treba da se izbori za kvalitetniju raspodjelu novca, gdje će dobijati više sredstava nego što je to danas slučaj.
“Ja se iskreno nadam da se ovaj problem neće rješavati izvan institucija BiH, da nećemo imati, kao nekada, prizivanje stranaca ili da neki inostrani faktor riješava naše unutrašnje probleme. To bi definitivno bio najgori scenario. Isto se nadam da će se pristupiti jedinom rješenju, a to je konsenzus povodom ovog pitanja. Sve ostalo je pitanje nekih drugih antagonizama koji ne donose dobro nikome”, zaključuje Simović.
Sličan razvoj sitacije definitivno bi išao na štetu jednog entiteta, smatraju stručnjaci, zaključujući da je revizija ovakve prakse neophodna.
(Nevena Stanojević / banjaluka.net)
