Piše: Saša Bižić
Nakon dugog perioda, uglavnom obilježenog lutanjem i improvizacijom, opozicione stranke u Republici Srpskoj konačno su osmislile i realizovale događaj čiju efektnost ne može da dovede u pitanje poneka dlaka u jajetu, budući da bi za „Skupštinu naroda“ u Banskom dvoru u Banjaluci, 25. septembra, od svakog objektivnog posmatrača sa dobrim poznavanjem političkih vještina, a bez uzavrelih strasti karakterističnih za ovdašnju polarizovanu javnu scenu, dobili solidnu prolaznu ocjenu.
Za takve situacije postoji paralela u sportskom vokabularu – izveli su atraktivan dribling. A da li će nakon toga da uslijedi identičan šut ili će prvotimci Saveza za promjene uprskati prethodni domet jalovim udarcem u prazno, biće jasno tokom naredne godine, koja nije slučajno odabrana kao hronološka odrednica za trajanje „skupština naroda“ u ostalim gradovima i opštinama RS, pošto se gotovo podudara sa brojem preostalih mjeseci do narednih opštih izbora u Bosni i Hercegovini. To znači samo jedno – bez obzira na patetiku iz opozicionih krugova o „osvajanju slobode“ ili na mistifikacije vladajuće koalicije o „obojenoj revoluciji“, u ponedjeljak uveče u Banskom dvoru započela je predizborna kampanja u Srpskoj i biće najduža do sada.
U nju su opozicionari ušli vrlo ambiciozno. Sam izbor lokacije za skup pokazuje da u ovom momentu imaju osjećaj za realnost i da ih nije ponijela megalomanija. U reprezentativnoj zgradi u centru Banjaluke okupilo se oko 500 ljudi, imajući u vidu činjenicu da su sva mjesta za sjedenje, a i stajanje u parteru i hodniku bila popunjena, uz više desetina onih ispred Banskog dvora koji su uoči skupa pokušavali da uđu unutra. Da su se odlučili za okupljanje na Trgu Krajine ili u parku „Mladen Stojanović“, lideri SZP-a uvjerili bi se da u sadašnjoj fazi nijedna opcija ili blok u RS nije u stanju da animira značajnu masu da ih prati u performansima na otvorenom. Jer, gunđanje, pa i bijes običnih smrtnika zbog opštih društvenih prilika, sve rijeđe podrazumijevaju euforiju na partijskim mitinzima, a najčešće se iskaljuju u ambijentu vlastite kuće ili u kafanskim raspravama.
I struktura okupljenih u Banskom dvoru bila je priično uvjerljiva. Naravno, bilo je tu i funkcionera i aktivista SDS-a, PDP-a i NDP-a. Ali, nisu bili dominantni. Fizionomije većine prisutnih i sadržaj njihovih razgovora bili su takvi da je jasno da ih na ovaj skup nije doveo puki stranački entuzijazam, već životna muka i nezadovoljstvo. Sa iznenađujućom strpljivošću i upornošću, stariji muškarci i žene srednjih godina na nogama su sat i po slušali govornike sa bine. Kada čiča pored vas povremeno otpiruje zbog fizičkog napora, a osoba koju je lako zamisiti kao, recimo, majku troje djece, neironično izgovori poznatu duhovitost „A sada spektakl“, pa ipak ne klone kada se na pozornici ne desi ništa slično – postaje jasno da se iza brda valja nešto krupnije od rutinskih dešavanja ove vrste, kakvih smo se nagledali u postdejtonskoj RS.
Tu već postaje očigledan i problem, s kojim se ne suočavaju samo organizatori „Skupštine naroda“, već svako ko se bavi politikom u Srpskoj. Naime, u sali je bio simboličan broj mladih ljudi. Mogla su zapaziti lica nekadašnjeg studentskog lidera i aktuelnog PDP-ovca Nikole Dronjka, kao i njegovog nezvaničnog nasljednika, Stefana Blagića iz „Restarta“. Ali, sasvim je malo njihovih vršnjaka koji reaguju na bilo kakav impuls iz političke sfere. A neće biti da se previše njih već „ugradilo“ u razne „kombinacije“, pa da u ranim dvadesetim nemaju motiv da tragaju za životnim trećim putem, mimo krajnosti koje, na primjer, veoma ilustrativno objedinjuje izvjesna Saška Kovačević (21) iz Modriče, makijavelistkinja u čiju su biografiju uspjeli da stanu i staž odbornika DNS-a i afera sa ucjenjivanjem lokalnog fratra porno-snimcima.
Do takvih neće nikad, a do po godinama sličnih nekada možda i hoće, doprijeti poruke Vukote Govedarice, Branislava Borenovića, Dragana Čavića, Milanka Mihajlice i Gorana Đorđića. A oni su u ponedjeljak u Banskom dvoru suvislo rezonovali time što su ograničili broj govornika samo na stranačke lidere. Ali i na taj način što su bar tri od ovih pet govora bili tematski – Đorđićev o demografiji, Čavićev o revizorskom izvještaju, Govedaričin o referendumu. Međutim, takva racionalnost nije obilježila dužinu ovih izlaganja. Tako se, recimo, lider NDP-a suočio sa padom koncentracije u publici dok je naširoko tumačio probemlatiku koja, ipak, zahtijeva izvjesno stručno predznanje kod slušalaca, mada je, s druge strane, u momentima dok se prisutnim obraćao samo „govorom tijela“, odnosno stisnutom pesnicom, pobrao najsnažnije aplauze.
Vrlo važna dimenzija skupa jeste i to što su svi govornici potpuno jasno stavili do znanja da nemaju namjeru da posežu za nasiljem. Čak i u trenucima kada su bili na ivici da skliznu u takvu retoriku, dok je Mihajlica pominjao Tunjice i Foču, a Borenović „političku egzekuciju“, sa obrnutim redosljedom ove dvije riječi i dramskom pauzom između njih, zaustavljali su hod po „oštrici brijača“, tako da osnovna, neagresivna intonacija okupljanja nije narušena.
Na reakcije političkih konkurenata nije trebalo dugo čekati, pa se već iste večeri oglasio predsjednik RS i lider SNSD-a, sa porukom tipa: „Imate sreće što sam danas u Beču, inače bih u dvorani Borik istovremeno organizovao skup koji bi bio daleko posjećeniji od vašeg“. Naravno, to je mogao da koordinira i telefonom sa bilo koje tačke planete, da je htio, pa čitav gard djeluje kao fingirana spremnost na obračun, po principu: „Držite me da ga ne udarim“. Simptomatično je da se i u ovakvom stilu, obilježenom prepoznatljivom samouvjerenošću, nazire zrnce trezvenosti i svijesti da bi, možda, u „Boriku“ zatekao i drugačije prizore, i da totalni konflikt nikome nije potreban. S druge strane, iz Banjaluke se sa svojevrsnim žalom što nije došlo do opšte tuče javio Nikola Špirić, mada bi bilo logičnije da je upravo on, s obzirom na jednu od adresa i namirenost svake vrste, „kulirao“ u glavnom gradu Austrije i apelovao na stabilnost.
U svakom slučaju, kampanja je krenula – i za SZP i za vladajući blok. Neće biti novost ako, iz oba rova, nakon reda dostojanstva i ozbiljnosti, uslijedi red otkačenosti i neuračunljivosti. Međutim, jeste novost ona čudna tišina u narodu, s kojom je svojevremeno pokušavao da se nosi knez Miloš Obrenović, znalački poručujući saradnicima: „Ako vidite da se ljudi bune, vi se kurčite. A ako vidite da ćute, vi se otkurčite“. Da li ovi danas znaju da se nose s takvim mukom? Teško, jer postoji pregršt dokaza da politiku i dalje doživljavaju kao rijaliti.
Pri tome, ne primjećuju da većini građana RS, bez obzira na nekadašnju opštenacionalnu reputaciju „zemlje seljaka na brdovitom Balkanu“, uopšte nije više do raznih „zadruga“ ili „farmi“. Dok se sami suočavaju sa neveselom realnošću, još manje se prepoznaju u nekakvim „Parovima“. Iz čitavog repertoara opskurne televizije iz matice, koja se, kakve li ironije, u prevodu sa engleskog jezika naziva „srećnom“, oni se mogu identifikovati tek sa imenom sasvim neočekivane emisije – „Goli život“. I zato će ključno pitanje mukotrpnog puta do narednih izbora u RS biti – ko će prvi prepoznati da je većini u RS samo to preostalo, a ne ko je bliži tome da postane gospodar ničega.
