BiH će postati mnogo funkcionalniji i uspješniji politički sistem kada sprovede Dejtonski sporazum onako kako je napisan, a međunarodna zajednica i SDA konačno prihvate njenu dejtonsku strukturu, poručeno je u 22. Izvještaju Vlade Republike Srpske.
“S obzirom na to da se naredne godine obilježava 25 godina Dejtonskog sporazuma, vrijeme je da međunarodna zajednica i sve strane Dejtonskog sporazuma potvrde svoju podršku strukturi uspostavljenoj Ustavom BiH /Aneks 4 Dejtonskog sporazuma/, na osnovu kojeg se već godinama uspješno ostvaruje i održava mir u BiH”, navodi se u prvom dijelu Izvještaja koji je Vlada Srpske uputila Savjetu bezbjednosti UN.
Suprotno mnogim predviđanjima, dodaje se u tekstu, u BiH nisu obnovljeni ratni sukobi, niti je od Dejtona do danas zabilježeno značajnije međunacionalno nasilje, a ključni razlog dejtonskog uspjeha leži u poštovanju dva entiteta i tri konstitutivna naroda u BiH.
U izvještaju se podsjeća na riječi nekadašnjeg američkog diplomate Ričarda Holbruka koji je 2007. godine rekao: “Bosna je federativna država. Mora i biti strukturisana kao federativna država. Ne možete imati unitarnu vladu zato što bi se zemlja vratila sukobima. I to je razlog što je Dejtonski sporazum, vjerovatno, najuspješniji mirovni ugovor na svijetu u posljednjoj generaciji, zato što uvažava stvarnost”.
U izvještaju se ukazuje na činjenicu da je vlast na nivou BiH potpuno disfunkcionalna, a razlog za to ne leži u Dejtonu, već upravo suprotno – u tome što odbijaju da ga prihvate ključni članovi međunarodne zajednice i najuticajnija bošnjačka stranka – SDA.
“Dejtonski sporazum nije samo zaustavio rat, nego je donio i formulu za stabilnost i demokratsku vlast u zemlji sa dubokim nacionalnim podjelama. Strani zvaničnici veoma često i pogrešno vide kontrole i ravnotežu ugrađene u dejtonsku formulu kao smetnju, umjesto kao značajne mehanizme zaštite”, naglašava se u tekstu.
U prvom dijelu Izvještaja ističe se da Dejtonski sporazum sadrži temeljno načelo međunarodnog prava, a to je samoopredjeljenje i on nije tek privremena obustava vatre ili praktično rješenje, ogled iz realpolitike, već je bio izraz i primjena osnovnih načela međunarodnog prava, među kojima je ključno pravo na samoopredjeljenje.
“Pravo na samoopredjeljenje daje život cjelokupnoj strukturi Dejtonskog sporazuma. Dejtonski Opšti okvirni sporazum u prvom članu glasi: `Strane će sprovoditi svoje odnose u skladu sa principima izloženim u Povelji Ujedinjenih nacija, kao i u Helsinškom završnom aktu i drugim dokumentima Organizacije za bezbjednost i saradnju u Evropi`. U `ciljevima Ujedinjenih nacija` izloženim u Povelji spada i `razvijanje prijateljskih odnosa među nacijama zasnovanih na poštovanju načela ravnopravnosti i samoopredjeljenja naroda`”, podsjeća se u tekstu.
Vlada Srpske je u ovom izvještaju podsjetila i na član 5 Povelje UN koji poziva na “poštovanje načela ravnopravnosti i samoopredjeljenje naroda”, kao i Helsinški finalni akt i Povelja OEBS-a iz Pariza za novu Evropu koji, takođe, priznaju pravo na samoopredjeljenje naroda.
“Jasno je da Dejtonski mirovni sporazum, uključujući Ustav BiH, sadrži mnoge ključne međunarodne sporazume u kojima je izraženo pravo na samoopredjeljenje. Upravo ovo načelo leži u osnovi ustavne strukture i mehanizama zaštite koji su sadržani u Dejtonskom sporazumu.
Republika Srpska uvažava da pravo na samoopredjeljenje nije apsolutno pravo koje se upražnjava izolovano od drugih načela međunarodnog prava i shvata da u kontekstu BiH samoopredjeljenje treba da se čuva i štiti u skladu sa odredbama Dejtonskog sporazuma, a ne zaobilaženjem ili odbijanjem dejtonske formule”, ističe se u 22. Izvještaju Vlade Srpske.
U tekstu se naglašava da Dejton štiti pravo na samoopredjeljenje time što entitetima u BiH daje široku autonomiju i uspostavlja mehanizme zaštite tri konstitutivna naroda, kojima se garantuju prava, zaštita, glas u vlasti i mjera političke autonomije, čime se uvažava njihovo pravo na samoupravu i navodi da dejtonski principi sprečavaju centralizaciju vlasti u rukama jednog naroda, regije ili političke stranke.
U dijelu Izvještaja koji govori o dejtonskoj formuli koja je koncipirana tako da se na minimum svede politički konflikt, ali se ne poštuje, navodi se da su problemi u postizanju konsenzusa na zajedničkom nivou svojstveni višenacionalnom državnom uređenju kao što je BiH, te da Ustav ublažava ovaj problem strogo ograničavajući nadležnosti nivoa BiH, čime je na minimum svedena potreba za odlučivanjem na tom nivou.
“U Ustavu BiH navedeno je deset nadležnosti institucija BiH i kaže se da sve vladine funkcije i ovlašćenja, koje ovim ustavom nisu izričito date institucijama BiH, pripadaju entitetima. Nažalost, neustavna centralizacija nadležnosti na čelu sa visokim predstavnikom sabotirala je ovaj koncept. Takva centralizacija dovela je do čestih zastoja i kriza koji su posljednjih godina obilježili vlast na nivou BiH”, navodi se u ovom izvještaju.
U ovom dokumentu se konstatuje da je slabljenje dejtonskih mehanizama zaštite naroda u BiH rezultiralo razdorom, iako je dejtonski ustavni sistem koncipiran tako da štiti svaki od tri konstitutivna naroda u BiH od dominacije jednog ili više drugih naroda.
“Ovi mehanizmi zaštite su nužni ne samo da bi se obezbijedili mir i stabilnost, nego i da bi narodi u BiH mogli da prevaziđu međunacionalne barijere i sarađuju. Tek kada narodi u BiH budu osjećali da su potpuno zaštićeni od dominacije drugih, moći će da izgrade povjerenje i pređu preko nacionalnih linija ka zajedničkim ciljevima. Nastojanja jednog naroda da dominira nad drugima donijela su nepovjerenje i razdor među narodima”, konstatuje se u Izvještaju i naglašava da međunacionalna saradnja postaje gotovo nemoguća kada se jedan narod osjeća kao pod opsadom.
U dokumentu se ukazuje na činjenicu da svaki pokušaj većinskog naroda da drugim narodima poruči da se ne mogu identifikovati sa svojom istorijom i baštinom završava sve jačim nacionalnim identitetom tih naroda i poručuje da tek kada sve značajnije strane prihvate Ustav BiH, nacionalnu raznolikost i dejtonske mehanizme zaštite konstitutivnih naroda, narodi u BiH će moći da ponovo izgrade međunacionalno povjerenje.
U Izvještaju se konstatuje da je subverzija dejtonskog sistema oslabila bezbjednost BiH. “Ustav BiH prepušta pitanja bezbjednosti i obavještajnog rada entitetima. Ignorišući ovu činjenicu, visoki predstavnik je naredio usvajanje zakona kojim je osnovana Obavještajno-bezbjednosna agencija BiH i zabranio sve ‘druge civilne bezbjednosno-informativne strukture’. Prenošenje nadležnosti za sva bezbjednosna i obavještajna pitanja na nivo BiH podrilo je bezbjednost u BiH”, ističe se u Izvještaju.
U tekstu se konstatuje i da zajedničke institucije BiH već dugo ne čine ništa da se suprotstave prijetnji od radikalnog islamskog terorizma sa ozbiljnošću koju takva prijetnja zaslužuje.
“Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske čini sve što je u njegovoj moći da smanji sve veću prijetnju od islamističkog terorizma u regionu i tijesno sarađuje sa drugim bezbjednosnim službama”, piše u tekstu u kojem se podsjeća da je specijalna antiteroristička jedinica MUP-a Srpske učestvovala u obuci sa američkim mornaričkim “fokama” i drugim personalom za specijalne operacije, a u aprilu ove godine pripadnici ove jedinice bili su u SAD na obuci iz pravnih aspekata borbe protiv terorizma.
Iako je Republika Srpska opredijeljena za borbu protiv terorizma, ističe se u Izvještaju, njena sposobnost je ograničena centralizacijom nadležnosti u sferi bezbjednosno-obavještajnog rada na nivou BiH.
(Srna)
