PIŠE: Muharem Bazdulj
Da su se karte drukčije pomiješale, da su zvijezde drukčije htjele, da krajem osamdesetih nije krenuo proces rušenja socijalizma u Evropi koji je kulminirao rušenjem Berlinskog zida, da je do tranzicije došlo sličnije kineskom modelu, pa da u socijalističkoj Jugoslaviji i njenim socijalističkim republikama i autonomnim pokrajinama i dalje postoji samo jedna partija, cijela 2019. godina bila bi u znaku obilježavanja velike obljetnice.
Naime, u aprilu 1919. godine u Beogradu je osnovana Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista). Na osnivačkom kongresu učestvovalo je četiri stotine trideset i dvoje delegata iz cijele zemlje. Četrnaest mjeseci kasnije, u junu mjesecu 1920, u Vukovaru je održan drugi partijski kongres, a sama partija od tog trenutka i službeno mijenja ime u KPJ, odnosno Komunistička partija Jugoslavije (mada se država u kojoj je djelovala u to vrijeme službeno zvala Kraljevina Srba Hrvata i Slovenaca). U tih četrnaest mjeseci KPJ je već uspjela da okupi preko 65.000 članova.
Od samih početaka Komunističke partije Jugoslavije, među njenim liderima bilo je i bosanskohercegovačkih kadrova poput Mitra Trifunovića Uče. Na prvim izborima na kojima je KPJ učestvovala, izborima za Ustavotvornu skupštinu Kraljevine SHS održanim u novembru 1920, KPJ je osvojila oko 200.000 glasova, što je u procentima bilo nešto više od 12 posto, što je značilo da u skupštinu ulazi sa 58 mandata. KPJ je najbolje prošla u Crnoj Gori i Makedoniji, te u većim gradovima. Na teritoriji Bosne i Hercegovine, KPJ se na tim prvim izborima nije proslavila. Od 63 mandata koji su bili u igri, Komunistička partija Jugoslavije je osvojila samo 4, što je u procentima oko 6, što će reći da je u Bosni i Hercegovini KPJ prošla dvostruko lošije nego u Jugoslaviji kao cjelini. Mnogo bolji rezultat Jugoslovenske muslimanske stranke, Narodne radikalne stranke i Hrvatske težačke stranke gotovo da anticipira rezultate bh. izbora iz 1990. godine kad su SDA, SDS i HDZ “pomeli” tadašnji SK-SDPBiH. Podudarnost koja gotovo graniči s bizarnošću je činjenica da je rezultat komunista u BiH 1920. i 1990. bio procentualno praktično potpuno identičan: 6 posto.
Vrlo brzo nakon izbornog uspjeha, Komunistička partija Jugoslavije je zabranjena. Uslijedile su decenije ilegalnog rada koje vjerovatno ne bi bile ništa više od historijskih fusnota da za vrijeme nacističke okupacije upravo Komunistička partija nije pokrenula i organizovala ustanak i otpor, odnosno da paralelno nije sprovedena i socijalistička revolucija koja je dovela da obaranja monarhije i uspostavljanja federativne republike kao nove forme jugoslovenske države. U toj novoj državi Komunistička partija mijenja ime u Savez komunista i biva jedina njena oficijelna politička snaga. Pošto se lavovski dio ratnih bitaka vodio upravo u Bosni i Hercegovini, odnosno pošto su se upravo komunisti najdirektnije suprotstavili bratoubilačkom istrebljivanju koje je pratilo ratne sukobe kroz stvaranje okvira bratstva i jedinstva, Bosna i Hercegovina poslije Drugog svjetskog rata, za razliku od vremena neposredno poslije Prvog, u odnosu na druge dijelove Jugoslavije, ima natprosječno veliko članstvo unutar partije. (1981. godine, primjerice, SKBiH je imao skoro 400.000 članova.) Period od 1945. do 1990. godine, kada su Bosnom i Hercegovinom vladali komunisti, može se bez pretjerivanja nazvati njenim zlatnim dobom, barem kad je riječ o privrednom razvoju, kao i usponu kulture, obrazovanja i sporta te borbi protiv siromaštva i ženskoj emancipaciji.
Rekosmo već na početku, da je kako nije, mnogo bi se ovog proljeća pisalo o stotoj godišnjici osnivanja Komunističke partije Jugoslavije. Ovako, ta je godišnjica notirana više nekako usputno. Njegovo veličanstvo slučaj, međutim, učinilo je da se barem iz bosanskohercegovačke perspektive prisjećanje na ovu stogodišnjicu ispuni naročitom vrstom melanholije. Naime, o stotoj godišnjici osnivanja Komunističke partije Jugoslavije, bosanskohercegovačka pravna nasljednica ove političke organizacije, Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine birala je svog predsjednika. S jedne strane, u odnosu na druge bh. političke subjekte, SDPBiH pokazuje zavidan nivo unutarpartijske demokratije. Vidi se to iz činjenice da se barem nominalno predsjednik ne bira preko oligarhijski uske strukture, nego glasanjem cjelokupnog članstva. A to cjelokupno članstvo, odnosno broj članova koji imaju izmirenu članarinu je nešto manji od 27 hiljada. Na prvi pogled, skoro pa impresivna brojka, ali ako to usporedimo sa članstvom od 400.000 od prije četrdesetak godina, utisak je ipak drugačiji.
Bilo kako bilo, od prošlosti se ne živi. Na Nerminu Nikšiću i njegovoj ekipi je teška misija da pokušaju biti dostojni velike tradicije. Unutar prethodnih stotinu godina, maltene polovinu tog intervala, komunisti u Bosni i Hercegovini su vodili glavnu riječ. U drugoj polovini, međutim, uglavnom su bivali na margini. Poslije stotinu godina, krug kao da se zatvorio. Ipak, to ne bi trebalo da vodi u beznadežnost. Historija nas uči da tendencije dolaze i prolaze pa se vraćaju. Valja sačuvati ideju i viziju. Da je neko 1919. godine rekao Mitru Trifunoviću Uči da će Bosnom i Hercegovinom i Jugoslavijom za manje od trideset godina neprikosnoveno vladati komunisti, pitanje je da li bi mu vjerovao.
(Oslobođenje)
