Republika Srpska ne podržava ulazak BiH u bilo koje vojne saveze sve do konačnog određenja Srbije, kao potpisnice i garanta Dejtonskog mirovnog sporazuma i Opšteg okvirnog sporazuma za mir u BiH, o njenom odnosu prema integracijama u vojne saveze.
Ovo je jedan od 15 zaključaka koji su danas usvojeni na sastanku koji je održan na inicijativu predsjednika Republike Srpske Željke Cvijanović, a bio je posvećen pitanjima aktiviranja Akcionog plana za članstvo u NATO /MAP/ i poziciji Srpske.
Cvijanovićeva je istakla da rješenja sadržana u Rezoluciji o zaštiti ustavnog poretka i proglašenju vojne neutralnosti koju je Narodna skupština Republike Srpske usvojila 18. oktobra prošle godine predstavljaju isključivi okvir za djelovanje svih organa i institucija Srpske, izabranih i imenovanih predstavnika Republike u institucijama BiH, te njenih predstavnika u međunarodnim organizacijama i forumima o pitanjima pristupanja BiH bilo kom vojnom savezu.
Ona je izrazila zadovoljstvo što je na današnjem sastanku iskazano jedinstvo.
Sastanku su, osim Cvijanovićeve, prisustvovali i predsjedavajući Predsjedništva BiH Milorad Dodik, mandatar za sastav nove vlade Republike Srpske Radovan Višković, ministar unutrašnjih poslova Republike Srpske Dragan Lukač, ministar za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Srebrenka Golić i ministar pravde Srpske Anton Kasipović.
Prisustvovali su i zamjenik predsjedavajućeg Predstavničkog doma Parlamentarne skupštine BiH Nebojša Radmanović, predsjedavajuća Vijeća naroda Republike Srpske Nada Tešanović, kao i direktor Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica Milorad Kojić.
Na sastanku su bili i predsjednik DNS-a Marko Pavić, predsjednik SP-a Petar Đokić, predsjednik NDP-a Dragan Čavić, kao i Nedeljko Glamočak iz SDS-a i Perica Bundalo iz PDP-a, predsjednik Boračke organizacije Republike Srpske Milomir Savčić, predsjednik Republičke organizacije porodica zarobljenih civila i poginulih boraca Nedeljko Mitrović i predsjednik Saveza logoraša Republike Srpske Branislav Dukić.
Prisustvovali su i predsjedavajući Saveza organizacija i udruženja ratnih vojnih invalida Republike Srpske Dragan Vrhovac, predsjednik Organizacije starješina Republike Srpske Milovan Milutinović i predsjednik Udruženja žena žrtava rata Republike Srpske Božica Živković Rajilić.
“Nijedna odluka bez referenduma”
Ona je naglasila da se ovim jasno ukazuje i da je referendum osnova za donošenje konačne odluke o pitanju članstva.
“Pitanje aktivacije MAP-a, odnosno Akcionog plana za članstvo BiH u NATO, tema je kojom smo se na različite načine bavili zadnjih godina, tačnije od aprila 2010. godine, kada je NATO pozvao BiH da se priključi MAP-u, ispostavljajući tada i uslov koji se odnosi na knjiženje vojne imovine”, podsjetila je predsjednik Srpske.
Ona je naglasila da je prethodnih gotovo devet godina ovo pitanje prolazilo kroz različite faze, kao što je to slučaj i sa temom članstva u NATO uopšte, i nije pogrešno reći da je NATO, kao tema, prisutna mnogo duže, još od potpisivanja Dejtonskog sporazuma, bilo u formalno-pravnom smislu kroz prisustvo NATO snaga u BiH ili u političkom kao pitanje ili dilemu o eventualnom članstvu BiH u ovoj alijansi.
Ukratko, kaže ona, vođene su diskusije, nastojali su se postići određeni dogovori, donošeni su određeni akti koji odražavaju stavove institucija ili političkih partija.
“Za nas je najrelevantniji najsvježiji dokument institucija Republike Srpske, a to je Rezolucija o zaštiti ustavnog poretka i proglašenju vojne neutralnosti Republike Srpske, koju je Narodna skupština Republike Srpske donijela 18.oktobra 2017. godine”, naglasila je Cvijanovićeva.
Iako se pitanje prava na referendum na nivou Republike Srpske uporno nastoji problematizovati u Sarajevu ili dijelu međunarodne zajednice, kaže Cvijanovićeva, treba reći da Republika Srpska ima puno pravo da izrazi svoj stav – i imala bi puno pravo da održi referendum o pitanju potencijalnog članstva BiH u NATO savezu, u skladu sa pravima koje Republika Srpska uživa po osnovu Ustava i Dejtonskog sporazuma.
Ona je navela da s obzirom na ozbiljnu prirodu i političke i pravne posljedice ulaska u NATO, referendumi o članstvu u NATO-u održani su u mnogim zemljama.
“Pojašnjenja radi, za pristupanje BiH NATO alijansi obavezna je ratifikacija protokola uz Sjevernoatlantski sporazum iz 1949. godine. Referendum bi imao bitnu demokratsku ulogu i bio bi u funkciji informisanja članova Parlamentarne skupštine BiH koji predstavljaju Republiku Srpsku i člana Predsjedništva BiH iz Republike Srpske o stavu građana Republike Srpske o tome da li Sjevernoatlantski sporazum treba ratifikovati i da li bi to bilo destruktivno po vitalni interes Republike Srpske”, istakla je Cvijanovićeva.
Štaviše, pojasnila je ona, Ustav BiH Narodnoj skupštini Republike Srpske izričito daje ključnu ulogu u ratifikaciji sporazuma.
Prema Ustavu BiH, Predsjedništvo BiH pregovara i ratifikuje sporazume uz saglasnost Parlamentarne skupštine BiH. Međutim, prema Ustavu BiH, “član Predsjedništva koji se ne slaže sa nekom odlukom Predsjedništva može da izjavi da je ona veoma štetna po vitalne interese entiteta za teritoriju sa koje je izabran . . . Takva odluka odmah se upućuje Narodnoj skupštini Republike Srpske, ako je takvu izjavu dao član sa te teritorije”, rekla je Cvijanovićeva.
Prema njenim riječima, ova odredba Narodnoj skupštini Republike Srpske daje jasnu ustavnu ulogu u ratifikaciji ugovora. “Dakle, ukoliko bi Predsjedništvo BiH pokušalo da ratifikuje Sjevernoatlantski sporazum – ili bilo koji ugovor – pitanje ratifikacije moglo bi se naći direktno pred Narodnom skupštinom Republike Srpske”, navodi ona.
Ona je dodala da je primjereno da Narodna skupština Republike Srpske donosi rezolucije u kojima iznosi svoj stav o pitanjima od značaja, kao što je članstvo u NATO-u, i traži mišljenje građana putem referenduma.
“Dakle, strane zainteresovane za ovo pitanje moraju uzeti u obzir ustavnu ulogu Republike Srpske u potencijalnom pristupanju bilo kojoj vojnoj alijansi.
Smatram da je primjereno da se ovim pitanjem bavimo i na današnjem sastanku, uprkos tome što je Narodna skupština prije nešto više od godinu dana usvojila pomenutu Rezoluciju o vojnoj neutralnosti, kako bismo razmotrili neke nove okolnosti, odnosno najnoviju odluku NATO, u vezi sa pitanjem aktivacije MAP-a za BiH.
Naime, na sastanku ministara spoljnih poslova članica NATO-a, koji je održan u Briselu 4. i 5. decembra 2018.godine, dogovoreno je da se krene u realizaciju MAP-a, tj.Akcionog plana za članstvo BiH u NATO, pri čemu je BiH pozvana da podnese svoj prvi Godišnji nacionalni program o pripremama za eventualno članstvo. Dakle, NATO je odustao od ranijeg uslova da prije aktiviranja MAP-a sva državna imovina koju koristi vojska mora biti prenesena sa entiteta na Ministarstvo odbrane BiH”, pojasnila je Cvijanovićeva.
Ona ističe da je odluka ministara spoljnih poslova država članica NATO-a iz 2010. godine da se MAP uslovi knjiženjem vojne imovine na BiH bila ionako politička, donesena na zahtjev bošnjačkih političara koji su nastojali da dođu do prednosti u dugogodišnjem sporu o vlasništvu nad državnom imovinom.
“Republika Srpska već godinama tvrdi da je NATO-ov uslov nepotreban, da je štetan po interese Republike Srpske i da predstavlja neprimjereno uplitanje u unutrašnje poslove BiH. Republika Srpska već je dozvolila Ministarstvu odbrane BiH da koristi svu vojnu imovinu koja mu je potrebna. Međutim, Bošnjaci su iskoristili spremnost NATO saveza da pristane na ovaj uslov i izvršili politički pritisak na sudove BiH s ciljem protivpravnog prenosa imovine sa entiteta na BiH, na štetu Republike Srpske”, rekla je predsjednik Republike.
Ona ističe da bi, ovaj novi stav da NATO odustaje od uslova prethodnog knjiženja ili prenošenja imovine sa entiteta na nivo BiH u svrhu aktivacije MAP-a, trebalo, vjerovatno, da smanji politički pritisak na sudove BiH u pogledu protivpravnog prenosa imovine sa entiteta na nivo BiH, a time i političko i pravno osporavanje takvih odluka, da suzbije debatu ZA ili PROTIV ulaska u NATO članstvo, a posebno da se aktiviranjem MAP-a trasira put ka članstvu u NATO pozivajući se na navodni “štetni ruski uticaj” u BiH, odnosno regionu.
“O nedosljednosti ili matrici po kojoj nas strani faktor iscrpljuje insistirajući npr. godinama na nekoj temi, da bi kasnije od nje odustao, ne treba posebno govoriti. Primjer knjiženja imovine u pogledu NATO puta ili presude Sejdić-Finci u pogledu EU puta, samo su neki od primjera političke proizvoljnosti koja karakteriše političke uslove koji nam se ispostavljaju”, rekla je ona.
MAP predstavlja “NATO-ov programom savjetovanja, pomoći i praktične podrške, koji je prilagođen individualnim potrebama zemlje koja želi da se pridruži Alijansi”. Međutim, kaže ona, uprkos odluci da NATO aktivira MAP za BiH, pristupanje BiH NATO savezu, odnosno dalje širenje Alijanse, bilo bi neizvjesno, čak i u drugačijim okolnostima, kad bi npr. postojala podrška ovom procesu unutar BiH, nakon očekivanog pristupanja Makedonije, a činjenica je da takva podrška unutar BiH nije ni blizu osigurana.
“Građani Republike Srpske u najvećem broju se protive članstvu BiH u NATO-u. Mnogi Srbi u BiH ne žele da ih od Srbije razdvaja granica nijedne vojne alijanse, a svi politički subjekti u Srpskoj su potvrdili ovakav svoj stav. To su okolnosti u kojima je 2017. godine donesena Rezolucija Narodne skupštine o zaštiti ustavnog poretka i vojnoj neutralnosti Reoublike Srpske”, dodala je Cvijanovićeva.
S obzirom na ovakav stav, s jedne strane, ali i odluku NATO da aktivira MAP za BiH, s druge strane, te činjenicu da je političko Sarajevo ovo nazvalo “gotovom stvari i svršenim činom”, a da je, s druge strane, prema riječima generalnog sekretara NATO, “sada na vlastima BiH da prihvate ovu ponudu i iskoriste ovu mogućnost” te da se od BiH očekuje izrada i podnošenje prvog Godišnjeg nacionalnog programa, postavlja se pitanje – da li će na tom planu biti, i da li su već započete određene aktivnosti na nivou zajedničkih institucija BiH, uprkos jasnim stavovima Narodne skupštine Republike Srpske?
“Uz očekivanu potvrdu ranijih stavova i opredjeljenja o vojnoj neutralnosti, očekujem da se na ovom sastanku odredimo i oko ovog praktičnog segmenta. Takođe, smatram da uvijek treba da se bavimo i finansijskim implikacijama jednog takvog procesa, odnosno finansijskih obaveza koje takvo članstvo podrazumijeva, sve i da postoji puna politička podrška takvom članstvu unutar BiH, a ne postoji. To je previše skupa stvar, a i danas se previše troši na odbranu”, naglasila je Cvijanovićeva.
“Smatram da bi demilitarizacija bila jedina mjera za BiH. Malo ko bi u Republici Srpskoj vjerovao da bi Oružane snage BiH opstale u slučaju bilo kakvog međuetničkog sukoba, ili u slučaju strane intervencije prema ili protiv neke od strana u BiH, a upravo ogromna većina naših stanovnika predviđala bi njihovu disoluciju i raspad – upravo po etničkim ili nacionalnim šavovima.
S druge strane, ako bi finansijska sredstva koja se koriste u ovu svrhu bila preusmjerena u izgradnju škola, vrtića, bolnica, saobraćajne infrastrukture, podrške zapošljavanju, to bi u potpunosti izmijenilo i poboljšalo cjelokupnu sliku i život građana i Republike Srpske i Federacije BiH”, istakla je Cvijanovićeva.
I konačno, i pored ovakvih stavova u pogledu članstva u NATO savezu, to ne znači da Republika Srpska nije spremna ostvarivati saradnju u postojećim aranžmanima, kao što je, na primjer, Partnerastvo za mir, u cilju jačanja opšte bezbjednosti i unapređenja bezbjednosnih kapaciteta Republike Srpske, poručila je predsjednik Republike.
(Srna)
