Malo je datuma koji toliko sudbinski utiču na život jednog naroda, kao što je to slučaj sa 28. junom – Vidovdanom u srpskoj istoriji.
Na Vidovdan 1389. godine vođena je presudna bitka srpske i turske vojske, koja je odredila sudbinu Srba i Balkana u narednim vijekovima.
Srpski knez Lazar Hrebeljanović sakupio je 25.000 vojnika i suprotstavio se turskom sultanu Muratu Prvom, koji je na Kosovo stigao sa 40.000 boraca.
Istorijski izvori ni danas ne otkrivaju pobjednika u tom žestokom boju.
Srpski kralj BiH Tvrtko Prvi Kotromanović, koji je pomagao srpsku vojsku poslavši joj odred pod komandom velikog vojvode Vlatka Vukovića, pisao je Trogiranima o pobjedi nad Turcima.
Neki podaci ruskog mitropolita Pimena govore o višednevnim neredima u Turskoj nakon kosovske bitke, u kojoj su stradali i Lazar Hrebeljanović i Murat.
Tada je spriječeno napredovanje turske vojske, ali su srpske zemlje sedam decenija kasnije potpale pod viševjekovnu vlast turske imperije.
Kosovska bitka ušla je ne samo u istoriju već i u umjetnost Srba, postavši jedan od kamena međaša srpske duhovnosti, ali i politike.
Na Vidovdan 1874. umro je srpski državnik Ilija Garašanin, tvorac čuvenog “Načertanija”, objavljenog 1844. u kome je predviđao oslobađanje svih južnih Slovena i stvaranje velike jugoslovenske države pod vođstvom Srbije.
Ova politička i nacionalna platforma često je poslije, do današnjih dana, služila za napade na Srbe kao nastavljače “velikosrpske” politike Garašanina.
Pri tome se “zaboravljalo” da su Jugoslaviju ništa manje zagovarali i pripadnici drugih južnoslovensih naroda, posebno Hrvati, koji, za razliku od Srbije i Crne Gore, nisu imali svoje države.
Na Vidovdan 1914. godine pripadnik Mlade Bosne Gavrilo Princip izvršio je atentat na austrougarskog nadvojvodu Franca Ferdinanda. Mladobosanci, svi odreda, bez obzira na nacionalnu pripadnost, željeli su ujedinjenje južnih Slovena.
Za atentat je optužena Srbija koja je bila suočena sa neprihvatljivim ultimatumom Beča. Slijed događaja doveo je do Velikog rata iz koga su Srbija i Srbi izašli sa velim žrtvama, ali kao pobjednici.
Vidovdan je poznat i po Versajskoj mirovnoj konferenciji na kojoj je okončan Prvi svjetski rat. Ova mirovna konferencija dovela je do stvaranja novih država, među kojima je bila i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije kraljevina Jugoslavija.
Godine 1921. Ustavotvorna skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca izglasala je Vidovdanski ustav kojim je učvršćena vlast kralja. Skupština je postala potčinjena monarhu, a zemlja je postala ustavna, parlamentrana i nasljedna monarhija, sa Karađorđevićima na čelu.
Na Vidovdan 1948. sovjetski vođa Josif Visarionovič Staljin objavio je rezoluciju Informbiroa, kojom je želio da jugoslovensku državu nakon Drugog svjetskog rata podvrgne svojoj vlasti, što je tadašnje komunističko rukovodstvo, na čelu sa Josipom Brozom Titom, odbilo.
To je izazvalo podjelu unutar nekih segmenata jugoslovenskog i srpskog društva pa su oni koji su bili rusofili, ili se samo sumnjalo da su to, zatvarani na zloglasni Goli otok, koji je ostavio traume na hiljade logoraša, ali i teške tragove u novijoj srpskoj istoriji.
Godine 1950. pušten je u saobraćaj veliki jugoslovenski auto-put Beograd-Zagreb, dug 400 kilometara, nazvan Auto-put “Bratstva-jedinistva”. U njegovoj izgradnji učestvovale su volonterske omladinske radne brigade.
Vidovdan je upamćen i po smrti slikara Ivana Tabakovića, profesora primijenjenih umjetnosti u Beogradu i srpskog akademika. Tabaković je bio jedan od najznačajnijih predstavnika srpskog modernog slikarstva. Posebno se proslavio svojom tehnikom kolaža.
Na Vidovdan 1992. godine prva generacija regruta Vojske Republike Srpske položila je svečanu zakletvu na Han Pijesku.
Godine 2001. baš na Vidovdan Srbija je Haškom tribunalu izručila nekadašnjeg predsjednika Slobodana Miloševića. To je učinjeno uprkos odluci Ustavnog suda tadašnje SR Jugoslavije da se obustavi izručenje. Nije poznato zašto su srpske vlasti izručile Miloševića baš na Vidovdan.
Milošević se pred sudom branio sam, a umro je ne dočekavši presudu.
Godine 2003. Savez logoraša Republike Srpske odlučio je da tuži pred Međunarodnim sudom pravde u Hagu Federaciju BiH i Hrvatsku za genocid i etničko čišćenje Srba, uključujući i pojedinačna lica.
Bio je to pokušaj da se skrene pažnja na odsustvo sudskog progona za mnogobrojne nekažnjene zločine nad Srbima tokom sukoba devedesetih godina 20. vijeka.
Godine 2006. na Vidovdan Vrhovni sud Srbije potvrdio je Miloradu Lukoviću Legiji kaznu zatvora od 40 godina za ubistvo Ivana Stambolića i pokušaj ubistva Vuka Draškovića u Budvi, a ostalim optuženim potvrđena je kazna od ukupno 207 godina zatvora.
Luković je optužen i za učešće u atentatu na srpskog premijera Zorana Đinđića.
Ovo su tek neke, najizrazitije ili najsvježije, veze Srba sa 28. junom, danom koji je ušao duboko u duhovnu i političku istoriju Srba, kao nijedan drugi dan.
(Srna)
