Prije tačno 100 godina, u zatvoru Terezin u Češkoj, 28. aprila 1918. godine, umro je Gavrilo Princip, član tajne organizacije “Mlada Bosna”, čiji je atentat na austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda na Vidovdan 1914. godine u Sarajevu poslužio Beču kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju, što je dovelo do Prvog svjetskog rata.
Članovi “Mlade Bosne” izvršili su atentat u znak protesta protiv austrougarske okupatorske politike i težnje većinskog srpskog naroda u BiH za oslobođenje i ujedinjenje.
Zbog atentata na Franca Ferdinanda, 12. oktobra 1914. godine pred sud je izvedeno 25 mladih ljudi.
Od šest atentatora, njih pet je bilo mlađe od 21 godine, što ih je, prema tadašnjem zakonu, činilo maloljetnim. Osuđeni su 29. oktobra 1914. na dugogodišnje zatvorske kazne i smrt vješanjem.
U vrijeme kad se desio atentat, Gavrilo Princip je bio mlad za smrtnu kaznu, pa je osuđen na dvadeset godina zatvora, gdje je bio izložen strašnim mučenjima.
Kaznu je služio u češkom Terezinu, gdje je i umro 28. aprila 1918. godine. Pri kraju života veoma je oslabio zbog loših zatvorskih uslova, tamnovanja i mučenja.
Na zidu ćelije u kojoj je i umro, prije 99 godina, Princip je napisao: “Naše će sjene hodati po Beču, lutati po dvoru, plašiti gospodu”.
A na zatvorskoj limenoj porciji, u znak sjećanja na noć uoči atentata kada su se vidovdanski heroji zakleli na grobu “mladobosanca” Bogdana Žerajića da će oni ostvariti njegovo započeto djelo, Gavrilo je urezao stihove: “Tromo se vreme vuče, i ničeg novog nema, danas sve kao juče, sutra se isto sprema. Pravo je rekao Žerajić, taj srpski soko sivi – Ko hoće da živi nek ‘mre, ko hoće da ‘mre nek živi”.
Posmrtni ostaci “vidovdanskih junaka” nakon Prvog svjetskog rata, 7. jula 1920. godine preneseni su i sahranjeni u zajedničkoj grobnici u Sarajevu da bi tek 1939. godine njihove kosti bile konačno položene u kapeli “Vidovdanskih heroja” na pravoslavnom groblju, na Koševu.
Vlasti Kraljevine Jugoslavije postavile su spomen ploču na mjestu gdje je Princip izvršio atentat, ali su je okupatorske njemačke i ustaške snage, koje su došle u Sarajevo, uklonile 1941. godine i odnijele na dar nacističkom vođi Adolfu Hitleru.
Na istom mjestu, nakon Drugog svjetskog rata ponovo je postavljena spomen ploča na kojoj se nalazio natpis: “Sa ovoga mjesta 28. juna 1914. godine Gavrilo Princip je svojim pucnjem izrazio narodni protest protiv tiranije i vjekovnu težnju naših naroda za slobodom”.
Tu spomen ploču u proteklom ratu u BiH, 1992. godine maljem su uništili pripadnici muslimanske vojske, kao i Principove otiske stopa na mjestu atentata koje su se nalazile ispred Muzeja “Mlade Bosne”.
Most u Sarajevu, nedaleko od mjesta atentata, 1918. godine dobio je naziv Principov most, da bi ga nakon proteklog rata vlasti u Sarajevu preimenovale u Latinsku ćupriju.
I rodna kuća Gavrila Principa, koja je bila zapaljena u Drugom svjetskom ratu, a obnovljena 1964. godine i pretvorena u spomen-muzej koji je čuvao uspomenu na ovog hrabrog mladića, ponovo je zapaljena 1992. godine.
Perišić: Simbol zajedničke borbe koju Bošnjaci i Hrvati danas negiraju
Gavrilo Princip simbol je zajedničke borbe Srba, muslimana i Hrvata na početku 20. vijeka protiv kolonijalne vlasti Austrougarske i za oslobođenja svih Južnih Slovena, izjavio je Srni politikolog Srđan Perišić.
Povodom 100 godina od smrti Principa, Perišić je podsjetio da su Princip i članovi organizacije “Mlada Bosna”, koju su činili obrazovani omladinci Srbi, Hrvati i muslimani, na početku 20. vijeka opirali okupaciji i kolonijalnoj vlasti Austrougarske.
“Ta zajednička borba nam daje danas poruku da sva tri naroda imaju određeni zajednički imenilac, a to su Gavrilo Princip i ideja `Mlade Bosne`”, rekao je profesor na Filozofskom fakultetu u Istočnom Sarajevu.
Međutim, napomenuo je on, današnja bošnjačka i hrvatska elita proglašavaju Principa teroristom i srpskim nacionalistom i na taj način, praktično, odustaju od tog zajedničkog.
Prema njegovim riječima, bošnjačka elita je za jedinstvenu BiH, ali kada je riječ o Gavrilu Principu pokazuje pravo lice – da je protiv zajedničke ravnopravne BiH sa tri ravnopravna naroda.
“Govoreći protiv `Mlade Bosne` i Gavrila Principa koji simbolišu zajedništvo u borbi protiv okupacije i okupatora, u borbi za slobodu, oni praktično odustaju od tog zajedničkog. Bošnjačka elita time nastoji da se dodvori nekim novim gospodarima koji dolaze sa Zapada i, takođe, vrše reviziju istorije”, dodao je Perišić.
On je rekao da je apsurdno da oni koji su pobjednici u Prvom svjetskom ratu, kao što je Velika Britanija, vrše danas reviziju istorije, tako da to radi i bošnjačka elita preko Gavrila Principa čime potkopava temelje BiH.
Gaćinović: Priča o terorizmu je zlonamjerna
Prvi svjetski rat bi počeo i da austrougarski prestolonasljednik Franc Ferdinand nije ubijen, smatra profesor Radoslav Gaćinović, čiji je rođak Vladimir Gaćinović bio glavni ideolog “Mlade Bosne”.
“I da nisu postojali Gavrilo Princip i `Mlada Bosna”, Srbija bi bila napadnura”, ocijenio je Gaćinović za “Večernje novosti”.
Gaćinović je naveo da svaka priča o Principu kao teroristi je zlonamjerna i u funkciji je revizije istorije ili njeni protagonisti ispoljavaju elementarno neznanje.
“Mlada Bosna je bila jedna velika ideja, koju su razumeli radnici, seljaci i intelektualci u BiH. Tu ideju su dobro razumeli i stranci i zato neki od njih zlonamerno napadaju `Mladu Bosnu` i negiraju njen oslobodilački karakter”, smatra Gaćinović.
Antić: Svijet već bio pred ambisom
Istoričar Čedomir Antić kaže da je Prvi svjetski rat bio odavno pripreman i da se svijet nalazio nad njegovim ambisom više puta tokom decenija koja je prethodila 1914. godini.
On je naveo i da Princip nije ubio demokratskog predsjednika ili ustavnog monarha u njegovoj državi, već je napomenuo da je BiH tada bila nelegalno okupirana i anektirani dio Austrougarske čiji građani nisu imali čak ni ograničena prava koja su uživali drugi narodi monarhije.
“Da li je atentat bio u interesu Srba i Srbije? Nije. Da li su ga Princip i drugovi izvršili imajući potpuno pogrešnu procjenu namjera i ciljeva Ferdinanda? Jesu. Da li su posljedice bile dobre po srpski narod? Nisu”, zaključio je Antić.
Okupljanje kod spomenika u Istočnom Sarajevu
Načelnik opštine Istočno Novo Sarajevo Ljubiša Ćosić danas je, povodom 100 godina od smrti Gavrila Principa, položio cvijeće na spomenik u gradskom parku u Istočnom Novom Sarajevu koji nosi ime po Pricipu.
Ćosić je izjavio Srni da je 100 godina prošlo od dana kada je umro čovjek koji je zapalio iskru slobode i težnje za samostalnošću i nezavisnošću, ne samo srpskog, već i ostalih naroda na ovom području.
“Nažalost, posljednjih 100 godina period je ogromnog stradanja srpskog naroda, u borbi i nastojanju da ostanu svoji na svome u vremenima sukoba svjetskih i regionalnih razmjera. Želimo da naredni vijek bude vijek mira i napretka, rađanja, a ne nestajanja srpskog, ali i ostalih naroda koji ovdje žive”, poručio je Ćosić.
(Srna)
