PIŠE Saša Bižić
Prošao je drugi „zabranjeni“ 9. januar u Republici Srpskoj, sličan prethodnom po suštinskim obilježjima, ali i različit u jednoj nijansi. Naime, predsjednik Stranke demokratske akcije Bakir Izetbegović nije se oglašavao tokom najiritantnija 24 časa u godini za njega.
Ako je neko pomislio da je to učinio jer ga je naprasno prožeo duh tolerancije, prevario se. Jer, već sutradan, lider SDA je obznanio da je riječ o proračunatom potezu. Maltene, o specifičnom vidu orijentalne mudrosti. „Namjerno sam ćutao da bih dao drugima šansu da progovore“, otkrio je bošnjački član Predsjedništva BiH u razgovoru za jednu regionalnu televiziju, precizirajući da je čekao reakcije Kancelarije visokog predstavnika i Ambasade SAD u Sarajevu.
Nevjerovatno, ali istinito – ovakva ideja urodila je plodom. Valentin Incko i Morin Kormak, dvije osobe poznate po naglašenoj averziji prema maksimalističkim ciljevima bošnjačke politike i izrazitom distanciranju od hirova sarajevske čaršije, napravile su izuzetak od striktne neutralnosti i objektivnosti, kada je riječ o međunacionalnim odnosima u BiH. Oglasili su se saopštenjima, fascinantnim zbog udružene velikodušne ponude RS da izabere bilo koji drugi datum za obilježavanje, samo ne 9. januar.
Osim takvog milosrđa, nema ničeg sličnog u njihovim porukama, u šta može da se uvjeri svako ko naprosto uporedi citate.
„Mi nemamo ništa protiv da Republika Srpska proslavlja svoje praznike, ali te proslave treba organizovati uz uvažavanje vladavine prava i prava svih konstitutivnih naroda, što je ključno za demokratske procese“, zaključili su u Ambasadi SAD. „OHR nema ništa protiv toga da Republika Srpska ima svoj dan, ali Dan RS treba biti predviđen u skladu sa pravnim okvirom i uz poštivanje vladavine prava“, konstatovali su u Kancelariji visokog predstavnika.
Diskretan kakvim ga je bog dao, Bakir Izetbegović je minimalno talasanje na prostoru RS tokom 9. januara prepustio potpredsjedniku Srpske Ramizu Salkiću i bivšem načelniku opštine Srebrenica Ćamilu Durakoviću. Međutim, sutradan je uslijedila artiljerijska priprema za kontraofanzivu. Lider je ispalio signalni hitac, a kompletna stranka to je propratila rafalnom paljbom. Odnosno, Izetbegović je u istom intervjuu u kojem je izgovorio već pomenute riječi o strpljenju, izjavio da sada čeka da „tužilaštva i sudovi počnu da rade svoj posao“. Čak je poimenično prozvao tužioca Miroslava Markovića, inače višedecenijskog najlojalnijeg i bespogovornog slugu SDA u ovom fahu, prepadajući ga ocjenom da mu ubuduće neće biti tolerisano da optužuje „trećerazredne u tom nizu, a one koji su inspiratori ne“, aludirajući na „nesprovođenje odluka Ustavnog suda BiH“.
Na Bakirovu finalnu prijetnju upućenu RS: „Ne možete srušiti Dejtonski sporazum, a da ne dovedete u pitanje mir“, nadovezala se čitava SDA, u saopštenju sa stranačkim potpisom. “Zvaničnici Srbije i entiteta RS moraju biti svjesni da podrivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma dovode u pitanje postojanje entiteta RS, jer ako prestane važiti Dejtonski sporazum, prvo što će prestati postojati su entiteti koji su nastali u Dejtonu. Napad na mirovni sporazum je napad na mir u regionu”, zagrmio je partijski kolektiv.
Zatim je Izetbegović, 11. januara, primio u audijenciju Morin Kormak. Od tema ovog susreta – protokolarnih i rutinskih, ako je suditi po, najčešće, obmanjujućim formulacijama za medije – važnija je činjenica da je Bakir zaokružio vlastitu političku taktiku za 2018. godinu. A ona ima tri elementa. Kao prvo, šef SDA namjerava da se intenzivno oslanja na strani faktor u BiH. Kao drugo, od domaćih resursa, sebi i partnerima iz inostranstva staviće na raspolaganje, prije svega, takozvano bh. pravosuđe. Trougao će biti dovršen njegovim skromnim doprinosom, u vidu konstantne ratnohuškačke retorike. Sve to radio je i do sada – sasvim je logična primjedba potencijalnih skeptika. Ipak, razlika je u tome što brojni relevantni signali ukazuju na izvjesnost da je 2018. prva sezona u kojoj je on zaista spreman da pređe „crvenu liniju“, da ide do kraja i da, u nastupu fanatizma, poput pokojnog oca u svoje vrijeme, žrtvuje bilo kakav oblik normalnog života u ovoj zemlji za „nezavisnost i cjelovitost“.
Dragocjena pomoć stigla mu je iz miljea formalno bliskog SDP-u, koji je uvijek, bez obzira na razna prenemaganja i faze liderske megalomanije u doba Zlatka Lagumdžije, funkcionisao kao lijevo krilo bošnjačkog nacionalnog pokreta. Avdo Avdić, uz Bakira Hadžiomerovića najeksponiranije lice nekadašnje emisije FTV-a „60 minuta“, zakotrljao je višednevnu sagu o „paravojnim formacijama u RS“. Naravno, niko ne tvrdi da do sada nepoznatu organizaciju „Srbska čast“ čine nekakvi sveci.
Međutim, ova nevelika grupa nabildanih tipova sa sumnjivom prošlošću nema predispozicije da odigra ulogu koju joj namjenio providni manipulator Avdić. Jer, „poslodavcima“ navodnih paravojnika, označenim u Avdinom somnabulnom spisu, Miloradu Dodiku i Vladimiru Putinu, politički konkurenti i obični građani mogu da pripišu razne mane, ali ne i toliki diletantizam da za rizične poslove angažuju likove koji fizionomijama i biografijama do te mjere privlače pažnju, da ne bi ostali u sferi konspiracije ni pet minuta, a kamoli godinama, što bi bilo smisleno očekivati u dugoročnim poduhvatima te vrste.
U samom Sarajevu postoje različite procjene o Avdićevom političkom pozicioniranju u proteklim godinama i aktuelnom periodu. Međutim, njegova interesna pomjeranja na skali SDP – SDA nisu previše bitna, jer je svejedno da li će Izetbegović imati direktnu ili posrednu korist od ovakvih „fake news“. A da ta mutna voda ide na njegov mlin, više je nego jasno, jer svako pominjanje Rusa, oružja i Balkana u istoj rečenici danas raspaljuje rastuću antimoskovsku paranoju u zapadnim strukturama na način veoma blizak ostvarenju Bakirovih vlažnih snova o NATO-u spremnom da nastavi put prema Banjaluci sa tačke na kojoj se Atif Dudaković zaustavio krajem 1995.
Paradoksalno, Izetbegović je u gotovo programskom posljednjem TV nastupu izgovorio i jednu rečenicu koju bi mogao da potpiše svaki trezveni i nacionalno odgovorni učesnik ili posmatrač političkih kretanja u RS. Naime, objašnjavajući motive zbog kojih se tokom 9. januara „sklonio u stranu“, iščekujući poteze osovine Kormak – Incko, predsjednik SDA je rekao: „Htio sam da vidim kako se aktiviraju. Htio sam da to proradi, da to ne bude odnos Izetbegović – Dodik ili SDA – RS“. Upravo je to teren na kojem klijaju velike zablude i u vladajućoj koaliciji i u opozicionom bloku u Srpskoj. Dok prvi čovjek SNSD-a i njegovo najbliže okruženje potenciraju tezu da će apstinencija predsjednika RS u duetu za konfrontaciju koji je Bakir navodno želio da izbjegne biti kraj Republike kakvu smo imali do sada, vodeći ljudi Saveza za promjene su ubjeđeni da će zamjena jedne osobe u tom paru biti početak Srpske kakva bi trebala da bude.
Ali, to je lice i naličje iste iluzije o tome da kriza u BiH ima puke personalne uzroke. Uzmite bilo koju kombinaciju političara iz dva entiteta i, hipotetički, prepustite im apsolutnu vlast u sopstvenim nacijama. Mladen Ivanić – Željko Komšić, Marko Pavić – Fahrudin Radončić, Dragan Čavić – Nermin Nikšić, Petar Đokić – Sefer Halilović, Igor Radojičić – Emir Suljagić, Vukota Govedarica – Sadik Ahmetović… Ukoliko neko zaista vjeruje da ne bi važilo pravilo ista meta – isto odstojanje, kao u slučaju Izetbegović – Dodik, neka mu bude. Samo bi bilo zanimljivo čuti od ovakvih utopista kakva bi to magija omogućila svim pobrojanim kartama u tom špilu da riješe etnička sporenja na ovom prostoru, inače znatno starija od njihovih političkih karijera. Bilo da su u u pitanju ključne teme, poput teritorijalne organizacije, ili prividno drugorazredne dileme, kao što su simbolična značenja 9. januara i 1. marta.
U svakom slučaju, u kratkom vremenskom rasponu, od Dana Republike do Srpske nove godine, Bakir Izetbegović je, kao proizvođač ili konzument, bio povezan sa enormnom dozom negativne energije usmjerene ka RS, za koju su mu, u standardnim okolnostima, neophodna bar četiri mjeseca.
U „progresivnim“ kružocima i u Srpskoj i u Federaciji sa prezirom će odbaciti takav ugao gledanja, svrstavajući opservacije o bilo kojoj nevolji van korpusa jednako važnih, ali ne i jedinih, ekonomskih, socijalnih i demografskih problema, u domen beznadežno arhaičnih shvatanja. Ipak, kada smo već kod zastarjelosti, ona u RS nije toliko dramatična, ukoliko stvari posmatramo kroz prizmu onih koji glorifikuju zapadne „integracione procese“. Po tom osnovu, julijanska Srpska za gregorijanskim tandemom Brisel – Vašington kaska samo dvije sedmice. A Bakir Izetbegović zaostaje skoro šest vijekova, pošto tek očekuje hidžretsku 1440. godinu. Koju će, uzgred, ove sezone obilježiti na gotovo nevjerovatan i veoma simptomatičan datum u „klasičnom“ kalendaru – 11. septembra.
